uitgelicht
collectie-
stuk
Schatkamer
Auteur(s) op 13 januari 2023
Trefwoord(en)
Discipline(s)

Terug naar Rederijkers in Zeeland

De schatkamer is het gehele internet met als belangrijkste schatten de databanken die ondersteunend zijn bij onze activiteiten in het project Rederijkers in Zeeland. Uiteraard ontbreekt de provincie Zeeland niet in de verwijzingen, maar het merendeel van de links is van algemene aard. Via die algemene bronnen kan men dan met zoektermen toch uitkomen bij de Zeeuwse bronnen.
Neem ook eens een kijkje op de onderliggende pagina downloads met alleen materiaal dat afkomstig is van deelnemers aan het project en wie zich wil verdiepen in de materie van de rederijkers klikt op rederijkersliteratuur.

Rubrieken

Aankondiging geboorte Jesus

Veere

Rederijkerskamers
De Bibliotheek der Nederlandse Letterkunde, kortweg de DBNL, is een uitermate belangrijke bron om te raadplegen, omdat op tal van deelgebieden uit de neerlandistiek zeer bruikbare informatie geboden wordt. Dat geldt ook voor de repertoria van de rederijkerskamers van de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden, die naar keuze alfabetisch op de naam van de rederijkerskamer  of op de plaatsnaam zijn te raadplegen. De noordelijke Nederlanden zijn ook onderzocht door B. Boheemen en Th. C.J. van der Heijden en het resultaat is te raadplegen in hun Retoricaal Memoriaal (pdf).

Blazoen Arnemuiden 1578

Arnemuiden 1578

Digitaal zoeken
Vergeet niet ook de ‘gewone’zoekmachines te gebruiken en wissel ze eens af. Hieronder volgen enkele belangrijke zoekmachines voor Nederland.

Google | Startpage | Yahoo | Lycos.nl | msn | Vinden.nl

Ewout Sanders heeft een handleiding geschreven voor slimmer zoeken op internet. Zijn nuttige boekje EHBO voor e-onderzoek is gratis te downloaden. Eenzelfde aanpak geldt voor Digitaal schatgraven bij de KB, de nieuwste zoekgids van Ewoud Sanders. Digitaal schatgraven bij de KB bestaat uit drie hoofdstukken met zoekvoorbeelden en veel illustraties. Het eerste hoofdstuk beschrijft verschillende bronnen die vrij toegankelijk zijn, het tweede bronnen waarvoor een KB-lidmaatschap nodig is. Het derde hoofdstuk gaat uitvoerig in op de zoekmogelijkheden van Delpher (zie hieronder) waar meer dan een miljoen Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften uit de periode 1618-1995 zijn te vinden.

Digitale bronnen is een databank van/via de Koninklijke Bibliotheek. In de linkerkolom kan er achtereenvolgens gefilterd worden op: thema (bijv. filosofie, religie), type bron (bijv. catalogi, naslagwerken), materiaalsoort (bijv. krant, handschrift) en beschikbaarheid. In de rechterkolom staan in alfabetische volgorde de verschillende databanken vermeld Op dit moment zijn dat er 275! (december 2019)

Blazoen Arnemuiden 1580

Arnemuiden 1580

Taal: woordbetekenis, etymologie, spelling, Latijn

  • Zeer bruikbare informatie vind je in het Middelnederlands Woordenboek (MNW) en in het Woordenboek der Nederlandse Taal (WNT) als je op zoek bent naar de betekenis van een woord. Ze zijn te raadplegen via http://gtb.inl.nl/. Door het ontbreken van vaste spellingvoorschriften in vroeger eeuwen, is het raadzaam om bij het zoeken verschillende schrijfvarianten uit te proberen.
  • Voor de etymologie (de herkomst) van een woord, raadpleeg je de etymologiebank van het Meertens Instituut.
  • Het letterkundig lexicon van De Bibliotheek der Nederlandse Letterkunde (DBNL) geeft uitleg over tal van woorden uit de neerlandistiek, dus ook over de begrippen uit het rederijkersjargon.
  • De Woordenlijst van de Nederlandse taal, beter bekend als het Groene Boekje ondersteunt ons in het gebruik van de officiële spelling. Voor concrete vragen over taal en spelling is uitleg te vinden op taaladvies.net.
  • Bij onze onderzoeken zullen met regelmaat Zeeuwse of Vlaamse woorden ons pad kruisen. De betekenis van de woorden uit deze dialecten zijn te vinden in de Woordenbank van de Nederlandse Dialecten, die nog volop in ontwikkeling is.
  • Van de vreemde talen is met name het Latijn van belang. De bekendste bron hiervoor is www.latijnnederlands.nl. Op de site van Hein Pragt vind je de vertaling van Latijnse spreuken, citaten en uitdrukkingen. Er zijn diverse sites met uitleg over Latijn in archivalische en genealogische bronnen, zoals:
    www.geneaknowhow.net/faq/latijn/latijn-open.htm (woordenlijst met onder andere Latijn in kerkregisters en neo-Latijnse woorden die niet voorkomen in klassiek-Latijnse woordenboeken),
    http://tonput.home.xs4all.nl/latijn/latidx.html (woordenlijst) en
    http://www.columbia.edu/acis/ets/Graesse/contents.html (plaatsnamen in Latijn).
Hengstdijk (voorzijde)

Hengstdijk (voorzijde)

Handschriften, Boeken, kranten, tijdschriften
2116.1007-Banner234x60-2

  • De Koninklijke Bibliotheek (KB) biedt een overzicht van 330 databanken, catalogi en websites. Het overzicht van deze digitale bronnen vindt u HIER.
  • De site Delpher heeft een indrukwekkende hoeveelheid naslagwerken aan boeken, kranten en tijdschriften. De uitgebreide mogelijkheden tot zoeken, online bekijken en/of te downloaden maken deze site onmisbaar. Neem eens een avondje de moeite om de mogelijkheden van deze site te ontdekken en uit te proberen. Als hulp bij het zoeken is er de speciale Handleiding Delpher van Ewoud Sanders. Ook de Googlecollectie met de boeken uit de KB is via het menu in Delpher benaderbaar. Een overzicht van alle kranten in Delpher is als pdf te downloaden. Zie voor informatie over de pop-up historische spellingsvarianten het blog Snippers 02.
  • Wikipedia kent inmiddels de nodige afgeleide sites. Een van de dochters is nl.wikisource.org. Wikisource is een verzamelplaats voor bronteksten in verschillende talen die vrij zijn van auteursrechten. Voor ons is van belang de Lijst van gedigitaliseerde Middelnederlandse handschriften en drukken in binnen- en buitenlandse bibliotheken. Deze vind je hier. Wat krijg je te zien? Scans van de originele handschriften of oude drukken. De links leiden altijd naar de site van de bewaarinstelling. Dat betekent dat het ene manuscript beter en gemakkelijker door te bladeren is dan het andere. Bij sommige sites bestaat de mogelijkheid om het complete handschrift in pdf te downloaden of alleen de scan die in beeld is en bij sommige andere is die mogelijkheid volledig afwezig. De universiteitsbibliotheek van Gent geeft zelfs een overzicht van de eigen handschriften en de oude drukken.
  • Sommige handschriften kennen de prachtigste illustraties. Er is nu een Franse site met foto’s in hoge resolutie. Van veel afbeeldingen kunnen ook fragmenten bekeken worden en op alles is in te zoomen. En dat maakt deze site zo bijzonder, want op deze manier zijn er flink wat illustraties van handschriften uit Franse bibliotheken eenvoudig te bekijken en te bestuderen. Het duurt wel even voordat je door hebt hoe alles werkt, maar met proberen kom je er wel achter. De beginpagina van de site is HIER. Als je klikt op La Bibliothèque virtuelle des manuscrits médiévaux en verder zoekt via de tab rechercher, dan krijg je een lijst met plaatsnamen en de beschikbare Franse bibliotheken. Downloaden is niet mogelijk, maar dan maak je gewoon een schermafbeelding
  • Onmisbaar voor het oude Nederlandse boek blijft de Short-Title Cathalogue Netherlands ofwel de STCN, ook te benaderen via www.bibliopolis.nl, de site voor de geschiedenis van het gedrukte boek in Nederland. De STCN kent ook een Vlaamse variant: de STCV, de Short-Title Catalogus Vlaanderen van de Vlaamse Erfgoedbibliotheken.
  • Een gedrukte voorloper van deze digitale versies is de befaamde Bibliotheca Belgica met de volledige titel Bibliotheca Belgica. Bibliographie Générale des Pays-Bas, geschreven door Ferdinand van der Haeghen. Het eerste deel verscheen in 1879 en er volgden tientallen delen. Een fotografische herdruk zag het licht van 1964-1975 onder redactie van Marie-Thérèse Lenger met medewerking van Joseph De Reuck. De kern van deze publicaties is het beschrijven van alle boeken gedrukt in Vlaanderen en Nederland in de 15de en 16de eeuw. Alle bekende drukken van een titel worden beschreven en de titelpagina wordt volledig weergegeven, soms met een afbeelding erbij. Van de heruitgave zijn slechts de eerste drie delen (A-L) te downloaden.
  • De oude drukken van de Bibliotheca Belgica zijn alle te downloaden via archive. Het is een site met veel downloadbare data: behalve boeken is er ook aandacht voor audio en video en de wereldbibliotheken. Als je iets niet kunt vinden op internet, dan is de kans groot dat het hier wel lukt. Downloads kunnen als pdf, epub, kindle of platte tekst.
  • Er kan ook gezocht worden in een catalogus, de USTC, van alle in Europa gepubliceerde boeken tot 1600. Naast volledige beschrijvingen is er tevens een link om te downloaden als het betreffende boekwerk al gedigitaliseerd is.
  • Aangezien de verschillende sites niet kunnen integreren blijft het nog steeds van belang om voor het oude Nederlandse boek ook te zoeken in de sites http://books.google.com/ en http://www.earlydutchbooksonline.nl/
  • De rubriek Boeken uit de kast van het Huygensinstituut kan niet onvermeld blijven. Dit instituut digitaliseert historische bronnen. Het betreft onder meer delen uit de bekende reeks Rijks Geschiedkundige Publicatiën, 450 delen met documenten over de geschiedenis van Nederland. Maar ook andere publicaties zijn op deze manier gedigitaliseerd.
  • Een bijzondere bron voor het gratis downloaden van wetenschappelijke naslagwerken is http://www.oapen.org/home. Onder de verkrijgbare titels bevinden zich ook enkele moderne rederijkersstudies.
  • Verrassende ontdekkingen kun je tegenkomen op de website van Antiquariaat A.G. van der Steur met een schat aan informatie over manuscripten, documenten, prenten, boeken en dergelijke. Alle uitgegeven catalogi zijn online te raadplegen.
  • De Krantenbank Zeeland van de Zeeuwsche bibliotheek mag niet ontbreken. Voor ons doel is de Middelburgsche Courant van belang, omdat deze vanaf 1758 (met hiaten) is te bekijken.
  • Tijdschriften uit Zeeland zijn te raadplegen via Tijdschriftenbank Zeeland. Op de startpagina is te lezen welke tijdschriften gedigitaliseerd zijn.
Hengstdijk (achterzijde)

Hengstdijk (achterzijde)

Literaire teksten, gedichten, liederen, toneel

  • Het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten (REMLT) is een multimediale encyclopedie van eigennamen die voorkomen in Nederlandstalige literaire – dus niet in ambtelijke of wetenschappelijke (artes) – teksten, geschreven gedurende de late Middeleeuwen. De geschreven literatuur in de Nederlandse volkstaal begint ruwweg in de dertiende eeuw. Het REMLT hanteert als eindgrens circa 1600. Alles wat er in die periode geschreven is aan epiek (in verzen en proza), lyriek, drama en genres daartussenin zoals bijvoorbeeld strofische gedichten en refreinen, komt in aanmerking voor opname in het REMLT. Onder eigennamen wordt verstaan de individualiserende naam van een mens, een dier, een engel, een duivel, een reus, een dwerg, een fee, een man, een vrouw, een kind, een stad, een land, een burcht, een huis, een herberg, een wapen, een schip enzovoort. Het REMLT is ondergebracht op de site van Digitale Bouwstoffen voor de Geschiedenis van het Nederlands. Het repertorium kunt u downloaden in pdf per letter of per compleet alfabet.
  • Informatie over gedichten is in de DBNL toegankelijk gemaakt door zoekmogelijkheden via auteurs en titels.
  • Via de DBNL zijn ook oude naslagwerken over dichters te lezen of te downloaden, zoals het Biographisch anthologisch en critisch woordenboek der Nederduitsche dichters (6 delen, 1821-1827) van P.G. Witsen Geysbeek en het Nieuw biografiesch, anthologiesch en kritisch woordenboek van Nederlandsche dichters (3 delen, 1864) door A.J. van der Aa.
  • Flink wat gedichten zijn naamloos of onder een pseudoniem geschreven. Hiernaar kan gezocht worden bij Pseudoniemen & mystificaties op de site van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie met diverse zeer bruikbare doorverwijzingen.
  • Referijnen en liederen zijn nogal eens geschreven op de wijs van. Als je daarover meer wilt vinden, is de liederenbank van het Meertens Instituut een ideale bron.
  • Boeiend voor toneel is de Naemrol der Nederduitsche tooneelspellen verzameld door Johan vander Marck (1774).
  • Hetzelfde geldt ook nog steeds voor de Geschiedenis van het drama en van het tooneel in Nederland (2 delen, 1903-1907) van J.A. Worp.
Blazoen Middelburg

Middelburg

Religie: bijbels, protestantisme, heiligen, feestdagen, mythologie, afbeeldingen

  • Van Zeeuws Archief 273, Nederlandse Hervormde Kerk, Classis Tholen en Bergen op Zoom, 1580-1837 zijn de acta van de jaren 1584-1675 (4 delen) gedigitaliseerd en beschikbaar gesteld via archieven.nl.
  • Er zijn diverse mogelijkheden om de verschillende bijbels digitaal te bekijken of te downloaden. DANS heeft zicht gespecialiseerd in digitale tekstuitgaven, niet alleen voor bijbels, maar bijvoorbeeld ook voor psalmberijmingen en liedbundels. Voor sommige bronnen moet je eerst inloggen, maar een account is snel aangemaakt en gratis.
  • Andere geschikte bijbelsites zijn www.bijbelsdigitaal.nl en www.statenvertaling.net. De laatste verbindt de bijbel met kunst en biedt ook een pagina met kanttekeningen op de Statenvertaling van 1637.
  • Het Biografisch Lexicon van het Nederlandse Protestantisme is te bekijken via www.historici.nl.
  • Voor informatie over heiligen biedt www.heiligen.net de nodige uitleg inclusief een heiligenkalender en tal van afbeeldingen. Het Meertens Instituut besteedt aandacht aan de beschermheiligen in Nederland en Vlaanderen. Ook biedt het een databank over bedevaartplaatsen in Nederland. Een beknopt overzicht van de meest bekende feest- en gedenkdagen is te vinden via www.geneaknowhow.net.
  • De oude godenwereld zien we vertegenwoordigd in de mythologie. Enkele sites:
    Een startpagina over mythologie, Griekse mythologie, de Griekse encyclopedie en de Grieks-Romeinse mythologie.
  • Op de website van het Catherijneconvent heeft men via de tab Beeldaanvraag toegang tot het zoeken in het beeldmateriaal van de museumobjecten in lage resolutie. Wil men van een bepaald object een beeld in hoge resolutie, dan kan men dat bestellen. Maar het is beter om in dat geval eerst te kijken op Wikipedia waar door het museum ruim 2500 afbeeldingen zijn geplaatst. Na het aanklikken van de miniaturen ziet men, behalve de vergroting in hoge resolutie, een beschrijving van het desbetreffende object. Deze afbeeldingen zijn gratis te downloaden. Een enorme schat aan religieuze voorwerpen en voorstellingen!
Blazoen Sint Annaland

Sint Annaland

Genealogie: archieven, Nassau, personen, biografie, terminologie

  • Periodieken van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen kunnen geraadpleegd worden via https://kvan.courant.nu. Beschikbaar zijn: Nederlandsch Archievenblad (1892-2007), Jaarboeken (1999-2018) en Archievenblad (1996-2015).
  • Voor archieven in Zeeland zijn van belang het www.zeeuwsarchief.nl, de overzichten op www.geneaknowhow.net (= DIGITALE BRONBEWERKINGEN NEDERLAND EN BELGIë) met tal van doorverwijzingen naar archiefsites met data of met links naar pdf-informatie en de verzamelsite www.archieven.nl. Het archief van de Nassause Domeinraad, van belang voor Veere, Vlissingen en Domburg, is te raadplegen via www.gahetna.nl.
  • Een goede ondersteuning voor de archieven in Zeeland is de Werkgroep Paleografie in Zeeland. Deze beijvert zich om relevante Zeeuwse archivalia te transcriberen. Transcripties die af zijn, kunnen als pdf worden gedownload. Klik hier voor een overzicht van wat al af is.
  • Informatie over het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen vind je op de website https://kzgw.nl/. Het archief van het genootschap staat online op www.archieven.nl. Als je als zoekterm Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen invult, kom je hier terecht. Als je daarna kiest voor inventarisnummer 26 kun je alle stukken inzien. Het blad Archief van het genootschap kun je inzien op Tijdschriftenbank Zeeland.
  • Voor familieonderzoek bezoek je natuurlijk de site van het Centraal Bureau voor Genealogie, het CBG, waar je, na het invoeren van een naam, snel een overzicht hebt van de resultaten. Een andere interessante bron is www.familiearchieven.nl. De vermoedelijk grootste gegealogische databank ter wereld is familysearch.org.
  • Voor gegevens over personen, zoals DTB-gegevens hebben we een geweldige bron aan www.zeeuwengezocht.nl. Veel bruikbare informatie is verder te vinden op de website van Genealogisch Centrum Zeeland. Het archief van deze stichting is ondergebracht in het Zeeuws Archief.
  • Een zeer handig instrument voor biografische gegevens is het Biografisch Portaal van Nederland. Bij elke treffer wordt je doorverwezen naar sites met de verlangde informatie. Op deze wijze staan er ruim 80.000 beschrijvingen van personen tot je beschikking.
  • Wil men direct zoeken in Zeeland, dan is de Levensberichten van Zeeuwen (2 delen) door Frederik Nagtglas aan te raden of Geletterd Zeeland van Pieter de la Ruë, alledrie te downloaden.
  • André Dumont heeft een uitgebreid overzicht gemaakt van genealogische termen (23.000 trefwoorden!) dat hier gratis is te downloaden.
  • Een juridisch compendium aan de hand van het Practicyns Woordenboekje uit 1785 op de Hollandse Genealogische Databank verklaart tal van rechtstermen. Een glossarium van verouderde rechtstermen is te bekijken via openlibrary.org.
Oud-Vossemeer

Oud-Vossemeer

Geschiedenis, cartografie, afbeeldingen

    • Op de website van Delpher zijn de tekeningen van plaatsen, gebouwen enz uit de Atlas van Schoemaker, gemaakt tussen 1710 en 1735,  in te zien en te downloaden. Hier vindt u de Zeeuwse tekeningen.
    • Het geheugen van Nederland verbindt je met maar liefst 100 instellingen. Tik eens een plaatsnaam in of een trefwoord. De resultaten zijn vaak verrassend. Zoeken in het Nationaal Archief doe je via www.gahetna.nl.
    • De Digitale Bibliografie Nederlandse Geschiedenis, de DBNG, is een online bibliografie over de Nederlandse geschiedenis van prehistorie tot heden. De DBNG bevat al meer dan 200.000 titels van boeken, tijdschriften, artikelen en online publicaties over de Nederlandse geschiedenis.
    • Het Huygensinstituut kan niet onvermeld blijven. Dit instituut digitaliseert historische bronnen. Het betreft onder meer delen uit de bekende reeks Rijks Geschiedkundige Publicatiën, 450 delen met documenten over de geschiedenis van Nederland. Bekijk het (onvolledige) overzicht van de titels uit deze reeks. Maar ook andere publicaties zijn op deze manier gedigitaliseerd. Er kan tevens gezocht worden via www.historici.nl.
    • Een bijzondere bron van het Huygensinstituut is de Digitale Charterbank Nederland (DCN), waarin alle in de Nederlandse archiefinstellingen bewaarde charters worden opgeslagen, zo mogelijk met een downloadbare scan. Zie voor aanvullende informatie: https://rederijkerszeeland.wordpress.com/blogs/.
    • Voor gratis scans uit de archieven van Brabant kun je terecht op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum: de BHIC. Het vormt het geheugen van Brabant. Op de site vind je instructies over hoe je de scans kunt aanvragen.
    • De Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent (MGOG) zijn online in te zien of te downloaden. Downloaden kan per (half)jaarboek of per artikel. Het is een site van de universiteit van Gent. De handelingen verschijnen al sinds 1894 en bevatten artikelen in het Frans en in het Nederlands.
    • Om je op weg te helpen op je zoektocht naar oude land- en stadskaarten in Nederland, is er voor de cartografie een handige startpagina.
    • GeoWeb Zeeland biedt de mogelijkheid om kaarten van uit verschillende eeuwen (transparant) over elkaar heen te leggen, zodat de veranderingen zichtbaar worden, prettig en handig. Beschikbare oude kaarten zijn die van Jacob van Deventer 1560 en Hattinga 1750.
    • Ook het kadaster mag niet ontbreken in dit overzicht. Via een tijdlijn in de linkermarge kun je van 1815 tot heden van een bepaalde locatie alle beschikbare topografische kaarten bekijken. Zo kun je goed de ontwikkeling van de laatste 200 jaar volgen.
    • De stedenkaarten van Joan Blaeu uit het Toonneel der Steden van 1649 zijn aanklikbaar op een overzichtskaart (ca. 1681) van de Zeventien Provinciën in de Lage Landen van Nicolaas Visscher. Voor alle steden van Joan Blaeu in hoge resolutie kan men terecht bij de Spaanse site van de Biblioteca Digital Hispánica.
    • Zelandia Illustrata, de historisch topografische atlas van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, wordt beheerd door het Zeeuws Archief. Via de website van het Zeeuws Archief kan worden gezocht in meer dan 20.000 afbeeldingen.
    • Het Lukasweb in Vlaanderen is het platform voor digitale kunst en erfgoed in Vlaanderen. Oude kaarten, zoals de kaart van de Zwinstreek, maken er ook deel van uit. Behalve de totale kaart zijn er  fragmenten te downloaden, evenals tal van kunstobjecten.
    • Hèt informatiecentrum van de Staats-Spaanse Linies is Museum Het Bolwerk in IJzendijke. Samen met nog vijf ander musea is het verbonden met de website Staats-Spaanse linies. Voor een deel is de site toeristisch, maar over veel forten in Zeeuws-Vlaanderen en het grensgebied zijn er filmpjes te bekijken. Van belang bij het Kenniscentrum is de cartografie die interessante oude kaarten laat zien van dit gebied.
    • Voor de Nederlandse geschiedenis in beeld raadpleeg je de collectie van de Atlas van Stolk.
    • Het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, RKD, was voorheen het Iconografisch Bureau. Met een klik op start RKD Explore kun je via een zoekterm of via rubrieken als auteur, prenten of portretten, zoeken in de database.
    • Even interessant om te doorzoeken is de website van het Rijksmuseum. Hier kun je met een zoekterm en eventuele verfijningen met diverse mogelijkheden de site doorzoeken.
    • Een zoektocht naar een schilder of schilderij kan goed beginnen bij de schilderijen-site. Je vindt er bijvoorbeeld biografieën, links naar musea en een encyclopedie.
  • Domburg

    Domburg

    Varia: VOC, geld, tijd, huizen, beroepen, gewichten

    Blazoen Axel

    Laatst bewerkt 9 juni 2020.