Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen

Netwerken

Auteur(s) op 22 maart 2023
Trefwoord(en) Rederijkerskamer
Discipline(s) Rederijkers Zeeland

Kamers ontmoeten kamers

De opzet van deze pagina is om een overzicht te geven van alle interlocale contacten tussen Zeeuwse rederijkerskamers met elkaar en/of met rederijkerskamers elders, te weten met Noord-Nederland, Brabant en Vlaanderen. Het overgrote deel van deze contacten bestaat uit vieringen, zoals het houden van wedstrijden, het opvoeren van toneelstukken voor elkaar, het meelopen in een processie e.d.

Het kan bij de vermeldingen gaan om complete kamers, maar ook om een beperkt aantal gildeleden. Zelfs als kamers worden uitgenodigd voor een evenement en niet gaan, is dat belangrijke informatie. In dit algemene overzicht worden de gegevens beknopt weergegeven. Deze zelfde gegevens worden ook vermeld op een subpagina van de desbetreffende stad, maar dan met aanvullingen, zoals behaalde prijzen, namen van rederijkers, deviezen, meer bronvermeldingen, citaten uit bronnen, kortom alles wat voorhanden is. Hieronder wordt aangegeven welke steden al bewerkt en aanklikbaar zijn.

Voor de Vlaamse kamers is gebruik gemaakt van Interlokale toneel- en dichtwedstrijden in de Zuidelijke Nederlanden en Luik, 1400-1650. ¹ Deze bron wordt weergegeven als Bruane 2a. ² De soort viering is in rood weergegeven. Zeeuwse kamers worden vet gedrukt en in kleur weergegeven.

1406-1407 Biervliet

Ommegang van het heilige kruis
Deelnemers: minstrelen uit Sluis.
^{______________________________}
^{ARAB, RK 32063 Stadsrekening Biervliet 1406-1407. RubriekVutgheuen van diu[er]sen dinghen bii burchm[eester]s die voren wa[r]en}

1441 Sluis

Toneelwedstrijd ter ere van Onze Lieve Vrouw (2 juli)
Deelnemers: Mechelen – Dendermonde – Gent (4 ’s heeren cnapen) – Kortrijk (Sinte Barbara)
Prijs: Kortrijk (Sinte Barbara)
Uitgenodigd: Oudenaarde
^{Bron 01: Bruane 2a.}
^{Bron 02: F.A. Snellaert, ‘Over de kamers van Rhetorica te Kortrijk’; in: Belgisch Museum, deel 3, Gent 1839, p. 6.}

1442 Sluis

Toneelwedstrijd ter ere van Onze Lieve Vrouw (5 mei)
Deelnemers: Mechelen – Dendermonde – Oudenaarde
Prijs: Oudenaarde
^{Bron 1: Bruane 2a.
Bron 2: Bron 2: D. J. van der Meersch, ‘Kronyk der rederykkamers van Audenaerde’, in Belgisch Museum, deel 6, 389.}

1443 Nieuwpoort

Esbattementwedstrijd (10-12 augustus; organisatie De Doornenkroon)
Deelnemers: Gent – Broekburg – Sluis – Veurne – Sint-Winoksbergen – Komen
Uitgenodigd: Dendermonde – Oudenaarde – Damme
^{Bron: Bruane 2a.}

1447 Dendermonde

Opvoering spel (13 maart)
Deelnemers: Axel (gezellen van de baljuw)
^{Bron: Alph. de Vlaminck, ‘Les anciennes chambres de rhétorique de Termonde’, Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring der stad en des voormaligen lands van Dendermonde, 8 (1900), 80.}

1450 Biervliet

omme te spelene ende ghenouchte van esbatement spelen te toghen etc.
Deelnemers: Oostburg
^{______________________________}
^{Bron: Algemeen Rijksarchief (ARA) Brussel RK 32113, Stadsrekening Biervliet 1450-1451, rubriek huutgheuen van schincwinen dit Jaer gheschonke[n] ende ghepresenteert den p[er]sonen hier naer verclaerst. .}

1455 Veere

Battementen
Deelnemers: Middelburg
^{Bron: J. J.van der Horst, ‘Kerkelijk Veere VIII’ in: Bijdr. tot de gesch. v.h. bisdom Haarlem, dl 26 (1901), p. 195.}

1464 Veere

Battementen
Deelnemers: Middelburg
^{Bron: Meertens, P.J., Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw. Amsterdam 1943, 98.}

1466 Veere

battementen
Deelnemers: Middelburg
^{Bron: J. J.van der Horst, ‘Kerkelijk Veere VIII’ in: Bijdr. tot de gesch. v.h. bisdom Haarlem, dl 26 (1901), p. 195.}

1466 Dendermonde

Spelen voor de stadseer (8 juni)
Deelnemers: Gezellen van de Pelikaan van de Retoriekers van Hulst.
^{Bron 01: Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers I 008, nr. 38031, stadsrekeningen Dendermonde 1465-1466, niet gefolieerd.}
^{Bron 02: De Pelikaan}

1470 Hulst

Op de dag van de ommegang en de processie (tweede paasdag)
Deelnemers: Dendermonde

Item ghep[rese]nt[eert] der ~~Retoryke~~ ghezelle[n] vand[en]
Retorycke van dendermonde iiij ka[nnen] comt iiij s.
^{______________________________}
^{Bron: SA Hulst 97 Stadsrekening 1470 1471, fol. 18vo.}

1470 Hulst

In het kader van de ommegang met Pinksteren
Deelnemers: Middelburg (4 deelnemers)

Item bet[aelt] de vier spellende[n] va[n] der
stede va[n] myddelbourch die te sinxene
voor scep[e]n[en] Inde o[m]meganc spelde[n] viij s[chellingen] iiij d[eniers]
^{______________________________}
^{Bron: SA Hulst 95 Stadsrekening 1468 1469, f. 36r.}

1471 Veere

Battementen
Deelnemers: Reimerswaal
^{Bron: Meertens, P.J., Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw. Amsterdam 1943, 98 en 112.}

1471 Hulst

Het vernieuwen van de wet
Deelnemers: Gent? (eenen ghezelle vanden Retorycke die met minen here de Commissarissen hier was)
^{Bron: Stadsrekeningen Hulst 97, 1470-1471, 26r.}

In het kader van de processie
Deelnemers: Dendermonde (ghezellen vanden Retorycke van dendermonde)
^{Bron: Stadsrekeningen Hulst 97, 1470-1471, 18v.}

1473 Hulst

Battementen in de processie
Deelnemers: Goes (twee ghesellen vander Goes)
^{Bron: Hulst Stadsrekeningen 100 (1473-1474), f. 17r.}

1474 Biervliet

Esbattementen (annex schutterswedstrijd)
Deelnemers: Aardenburg
^{______________________________}
^{Bron: Algemeen Rijksarchief (ARA) Brussel RK 32113, Stadsrekening Biervliet 1474-1475, rubriek Vutghegheuen van scincwijne.}

1475 Bergen op Zoom

Battement (Sacramentsdag, ‘s middags op de markt voor het stadhuis)

Deelnemers: Reimerswaal – Antwerpen
^{______________________________}
^{Bron 01: Caland, F., ‘De rederijkerskamer van Bergen op Zoom. Historische schets uit haren bloeitijd van 1441 tot 1561’, Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 5, 70-113. Amsterdam 1886, 77.}
^{Bron 02: Hermans, C.R., Geschiedenis der Rederijkers in Noordbrabant, 2e stuk, ‘s-Hertogenbosch 1867, 254.}

1475 Bergen op Zoom

Battement (daags voor O.L. Vrouwe Hemelvaart)
Deelnemers: Goes – Leuven
^{Bron 01: 247 Stadsrekeningen van Bergen-op-Zoom, 1475 – 1476.}
^{Bron 02: Meertens, P.J., Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw. Amsterdam 1943, 107}
^{Bron 03: Caland, F., ‘De rederijkerskamer van Bergen op Zoom. Historische schets uit haren bloeitijd van 1441 tot 1561’, Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 5, 70-113. Amsterdam 1886, 78.}

1475 Hulst

Presentwijnen op 18 augustus 1475
Deelnemers: ghezellen vanden Retorike van Brussel
^{______________________________}
^{Bron: SA Hulst 102 Stadsrekening 1475 1476, f. 20v.}

1476 Goes

Om een prijs te winnen
Deelnemers: Hulst – Bergen op Zoom
^{Bron 01: Stadsrekeningen Hulst 102 (1475-1476), f. 34r.}
^{Bron 02: Caland, F., ‘De rederijkerskamer van Bergen op Zoom. Historische schets uit haren bloeitijd van 1441 tot 1561’, Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 5, 70-113. Amsterdam 1886, 78.}

1476 Dendermonde

Deelnemers: Reimerswaal
^{Bron: Alph. de Vlaminck, ‘Les anciennes chambres de rhétorique de Termonde’, Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring der stad en des voormaligen lands van Dendermonde, 8 (1900), 80.}

1478 Leuven

Landjuweel (annex schutterswedstrijd)
Deelnemers: Antwerpen – Mechelen (Peoene, Geraapte Loeten) – Oudenaarde – Gent – Hulst – Ieper
Prijzen: Hulst
^{______________________________}
^{Bron 01: SA Hulst 104 Stadsrekening 1478 1479, ff. 71, [76], 89.}
^{Bron 02: Bruane 2a.}

1479 Biervliet

Battementen (Pasen)
Deelnemers: Axel
^{______________________________}
^{Bron: ARA Brussel RK 32117, Stadsrekening Biervliet 1478-1479, niet gefolieerd, rubriek: huutgheuen van scincwynen.}

1481 Oostburg

Battementen [?] (Pasen)
Deelnemers: Biervliet
^{______________________________}
^{Bron: ARA Brussel RK 32120, Stadsrekening Biervliet 1481-1482, niet gefolieerd, rubriek: huutgheuen van diuerschen zaken.}

1481 Biervliet

Battementen (Kruisommegang)
Deelnemers: Oostburg
^{______________________________}
^{Bron: ARA Brussel RK 32120, Stadsrekening Biervliet 1481-1482, niet gefolieerd, rubriek: huutgheuen van diuerschen zaken.}

1481 Hulst

Opvoering spel van de H. Geertruida (28 mei na sacramentsdag op de markt)
Deelnemers: Bergen op Zoom
^{Bron: Caland, F., ‘De rederijkerskamer van Bergen op Zoom. Historische schets uit haren bloeitijd van 1441 tot 1561’, Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 5, 70-113. Amsterdam 1886, 85.}

1481 Bergen op Zoom

Deelnemers: Hulst
^{Bron: Bruane 2a.}

1481 (1476?) Goes

Deelnemers: Leuven (Roose)
^{Bron: C.P. Serrure (red.), Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 3 (1859-1860), 56.}

1483 Hulst

Toneelwedstrijd (annex schutterswedstrijd, start 5 oktober,
Deelnemers: Gent (De Fonteine, Sint-Barbara) – Aalst – Mechelen – Zaamslag – Dendermonde – Sluis

Schutters: Gouda – Meenen – Gent (2x: oude en jonge gezellen) – Antwerpen – Belle – Eekeloo – Aelst – Mechelen – Zaamslag – Sluis – Dendermonde – Brugge – Axel – vertegenwoordigers van de hertog

Uitgenodigd: Middelburg (schutters)
Prijzen: De Fonteine uit Gent won verschillende prijzen
^{______________________________}
^{Bron 01: Kesteloo, H.M., ‘De stadsrekeningen van Middelburg II, 1450-1499′, in: Archief (1881), p. 105.}
^{Bron 02: Hulst Stadsrekeningen 109 (1483-1484), ff. 59r-60v.}
^{Bron 03: Willems, J.F. (red.), ‘Oorkonden van rederykkamers. 1.Pryskaerte van de Rederykkamer der stad Hulst: De Transfiguratie. 7 September 1483.’, Belgisch Museum, 4 (1840), pp. 411-418.}
^{Bron 04: Blommaert, Ph., Geschiedenis der Rhetorykkamer: De Fonteine, te Gent (gesticht den 9 december 1448), Gent 1847, p. 24.}

1483 Damme

Esbattementen (annex schieten)
Deelnemers: Hulst – Oudenburg
^{______________________________}
^{Bron 01: Hulst Stadsrekeningen 109 (1483-1484), ff. 50v.}
^{Bron 02: E. Feys en D. Van de Casteele, Histoire d’Oudenbourg, accompagnée de pièces justificatives comprenant le cartulaire de la ville et de nombreux extraits des comptes communaux. Brugge 1873-1878. Deel 1, 613; Deel 2, 472.}

1483 Brussel

Esbattementen (annex schieten)
Uitgenodigd: Middelburg – Oudenburg
^{______________________________}
^{Bron 01: Bruaene, A.L. van, Om beters wille. Rederijkerskamers en de stedelijke cultuur in de Zuidelijke Nederlanden (1400-1650), 3 delen, Gent 2003-2004 (dissertatie), Band 3: bijlagen, p. 360.}
^{Bron 02: E. Feys en D. Van de Casteele, Histoire d’Oudenbourg, accompagnée de pièces justificatives comprenant le cartulaire de la ville et de nombreux extraits des comptes communaux. Brugge 1878, deel 2, p. 472.}

1486 Sluis

Esbattementen (annex schietspel, mei)
Deelnemers: Biervliet, Gent (Sint-Barbara, Mariën Theeren)
Prijs: Biervliet, 8 kannen wijn doen zy den prys brochten vanden sluus.
^{______________________________}
^{Bron 01: ARA Brussel 32124, Stadsrekening Biervliet 1485-1486, ff. 15r, 15v en [18v2];
Bron 02: Stadsarchief Gent, Reeks 400, stadsrekeningen Gent 1485-1486, 41v.}
^{Bron 03: Everaert, G., Letterkundig leven te Gent in de vijftiende eeuw. De rederijkers. Onuitgegeven licentiaatverhandeling, Gent 1964, p. 102.}

1486 Eeklo

Esbattementen (annex schutterswedstrijd) 8 juni 28 juli in het hof van het St.-Sebastiaansgilde, thans Schuttershof)
Deelnemers: Kaprijke
Schutters: Kaprijke – Brussel (2 gilden) – Gent (2 gilden) – Aardenburg – Damme – Ieper – Brugge – Axel – Mechelen – Aalst – Sluis – Oudenaarde – Valenciennes
Prijzen Kaprijke: schoonste intrede, rhetorica (Jacop Moens (presbyter))
^{______________________________}
^{Bron: Keirsbilck, G. van, ‘Letterkundig leven te Kaprijke in de vijftiende en zestiende eeuw’, Jaarboek de Fonteine, 14-15 (1964-1965), 12-13..}
^{Bronnen: Bruane 2a + Aardenburg evenementen..}

1494 Middelburg

battementen (op de ommegangsdag)
Deelnemers: Veere – Reimerswaal
^{Bron: Kesteloo, H.M., ‘De stadsrekeningen van Middelburg II, 1450-1499, Archief (1881), 106.}

1495 Middelburg

wagenspel (op de ommegangsdag)
Deelnemers: Veere
^{Bron: Kesteloo, H.M., ‘De stadsrekeningen van Middelburg II, 1450-1499, Archief (1881), 91.}

1495 Axel

Battementen in de processie (rederijkers uit Goes)
Deelnemers: Goes
^{Bron: GA Axel 602 J 126a Stadsrekeningen 03 1494-1495, f. 137.}

1496 Axel

Battementen (zondag voor vastenavond)
Deelnemers: Hulst
^{Bron 01: Boek der Stadsrekeningen Axel 1495-1496, 184.}
^{Bron 02: Stadsrekeningen Hulst 119, 1496-1497, 83v.}

1496 Antwerpen

Landjuweel (kaart 12 maart, intrede te land op zondag 19 juni, te water op maandag 20 juni, initiatief De Violieren, 28 deelnemende kamers)
Deelnemers: Brussel (Violette, Lelie, Den Boeck) – Gent (Sint-Barbara, Fonteine, Sint-Agnete) – Leuven (Lelie, Kersouwe, Pensee, Roose) – Aalst – Mechelen (Peoene) – Oudenaarde – Herentals – Lier (Ongeleerden, Groeiende boom) – Zevekote – Kortrijk – Ieper – Oostende – Bergen op zoom – Hulst – Axel – Dendermonde – Reimerswaal – Sluis – Amsterdam – Nijvel
Uitgenodigd: Diksmuide – Veurne – Oudenburg
^{Bron 01: Bruane 2a.}
^{Bron 02: E. Van Autenboer, ‘Een landjuweel te Antwerpen in 1496?’, Jaarboek de Fonteine, 29 (1978-1979)1, 125-150.}

1498 Sluis

Spelen en batementen (Filips de Schone te Sluis, april 1498)
Deelnemers: Sluis: de gezellen van Rethorica
^{______________________________}
^{Bron 01: Janssen, H. Q. en Dale, J.H. van, Bijdragen tot de Oudheidkunde en Geschiedenis inzonderheid van Zeeuwsch-Vlaanderen, vierde deel, Middelburg 1859, 137-138.}

1498 Gent

Esbattementwedstrijd (annex schutterswedstrijd)
Deelnemers: Hulst – Aalst
Uitgenodigd: Bergen op Zoom
^{Bron 01: Bruane 2a.}
^{Bron 02: Caland, F., ‘De rederijkerskamer van Bergen op Zoom. Historische schets uit haren bloeitijd van 1441 tot 1561’, Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 5, 70-113. Amsterdam 1886, 97.}

1502 Middelburg

Bezoek
Deelnemers: Goes
^{Bron: Kesteloo, H.M., ‘De stadsrekeningen van Middelburg III, 1500-1549, Archief (1881), 364.}

1504 Kaprijke

Kermisvertoning
Deelnemers: Axel
^{Bron: Keirsbilck, G. van, ‘Letterkundig leven te Kaprijke in de vijftiende en zestiende eeuw’, Jaarboek de Fonteine, 14-15 (1964-1965), 18.}

1505 Axel

Spelen van een batement (op vastenavond)
Deelnemers: Gent (De Fonteine)
^{Bron: GA Axel 603 J 126b Stadsrekeningen 1502 1512; 06 1504 1505, 23v-24r: Item ghepresentert den ghezellen vanden Retorijcke vander fonteijne te ghent die binnen desen stede quamen batementen te vastelauent lest leden vut ghenouchten (…).}

1505 Bergen op Zoom

Opvoering esbattement (in de loop van de zomer)
Deelnemers: Axel (prins Jan Pierins)
^{Bron: Caland, F., ‘De rederijkerskamer van Bergen op Zoom. Historische schets uit haren bloeitijd van 1441 tot 1561’, Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 5, 70-113. Amsterdam 1886, 99.}

1506 Bergen op Zoom

Opvoering onbekend
Deelnemers: Axel (de gesellen vander Rethoorycke)
^{Bron: Stadsrekening Bergen op Zoom 770, 1506-1507, 47r.}

1506 Kaprijke

Diverse spelen met ghenouchten (in de ommegang van Pinksteren)
Deelnemers: Sluis
^{______________________________}
^{Bron 01: Stadsrekeningen Kaprijk 1506-1507, nr. 33.124, f. 12r.}
^{Bron 02: Keirsbilck, G. van, ‘Letterkundig leven te Kaprijke in de vijftiende en zestiende eeuw’, Jaarboek de Fonteine, 14-15 (1964-1965), 37.}

1507 Reimerswaal

Landjuweel (zes kamers)
Deelnemers: Middelburg – Bergen op Zoom
Prijs: Middelburg: zeven tinnen stopen en tien kannen
^{______________________________}
^{Bron 01: Boxhorn, M.Z., Chroniick van Zeelandt. Middelburg 1644, I, 177.}
^{Bron 02: Caland, F., ‘De rederijkerskamer van Bergen op Zoom. Historische schets uit haren bloeitijd van 1441 tot 1561’, Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 5, 70-113. Amsterdam 1886, 100.}
^{Bron 03: Lambrechtsen van Ritthem, N.C., ‘Beknopte Geschiedenis van de Middelburgsche Rethorijkkamer Het Bloemken Jesse’. In: Verhandelingen van de Maatschapij der Nederlandsche Letterkunde te Leyden, derde deel, eerste stuk, Leiden 1819, p. 127.}

1509 Biervliet

Toneelspelen opvoeren (tijdens OLV-ommegang op 15 augustus, de dag van Maria-Ten-Hemelopneming.)
Deelnemers: Axel
^{______________________________}
^{Bron: Algemeen Rijksarchief (ARA) Brussel RK 32140, Stadsrekening Biervliet 1509-1510, folio 7 verso.}

1513 Hulst

Ghenouchte bedriven + spelen esbattement (annex schutterswedstrijd)
Deelnemers: Axel
Deelnemers schutters: Antwerpen – Axel – Gent
^{______________________________}
^{Bron: SA Hulst 129 Stadsrekening 1512 1513, f. 36v.}

1515 Middelburg

De Middelburgse kamer was betrokken bij de inhuldiging van de 15-jarige Prins Karel van Oostenrijk (Karel V), daer groote geneuchte bedreven werd van Batement-spelen en langs de route van Karel stonden tableaux vivants (stellagies) opgesteld met bijbelse voorstellingen.
^{______________________________}
^{Bron: Lambrechtsen van Ritthem, N.C., ‘Beknopte Geschiedenis van de Middelburgsche Rethorijkkamer Het Bloemken Jesse’. In: Verhandelingen van de Maatschapij der Nederlandsche Letterkunde te Leyden, derde deel, eerste stuk, Leiden 1819, pp. 145-146.}

1516 Axel

Deelneming processie
Deelnemers: Gent (Sint-Barbara)
^{Bron: GA Axel 604 J 127 Stadsrekeningen 1513-1529; 04 1515-1516, 30v: Item ghepresenteert de Rethorycke vanden barbaristen te gendt die hier Inde processie quemen spelen (…).}

1517 Brugge

Heilig-Bloedprocessie (initiatief De Heilige Geest, De Drie Santinnen)
Deelnemers: Diksmuide – Gent (Mariën Theeren – Sint-Barbara, Sint-Agnete) – Ieper – Kortrijk – (Anthonisten, Barbaristen, Kruisbroeders) – Nieuwpoort (Doornenkroon) – Oudenburg – Axel (Sint-Ontcommere) – Sint-Winoksbergen (Royaerts – Wild van zinne – Baptisten)
^{Bron: Bruane 2a.}

1518 Goes

Om de prijs te winnen.
Deelnemers: Middelburg
^{Bron: Kesteloo, H.M., ‘De stadsrekeningen van Middelburg III, 1500-1549, Archief (1881), 352.}

1520 Axel

Deelneming processie
Deelnemers: Hulst
^{Bron: GA Axel 604 J 127 Stadsrekeningen 06 1519-1520, 28v: Item ghep[rese]nteert twee wildemans van hulst die hier ter processie quamen spelen (…).}

1520 Axel

Rederijkerswedstrijd
Deelnemers: Hulst
^{Bron Zeeuws Archief, Schepenaktenboeken Stad Axel, Axelambacht, stad en ambacht van Terneuzen, stad en land van Biervliet, 497 (1515-1522).}

1525 Reimerswaal

Deelnemers: Middelburg
^{Bron: Meertens, P.J., Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw. Amsterdam 1943, 77.}

1528 Axel

Spelen
Deelnemers: Thielt (facteur en diverse gezellen)
^{Bron: GA Axel 604 J 127 Stadsrekeningen 08 1527-1528, f. 34v.}

1529 Hulst

Feest vanwege de Damesvrede van Kamerijk (Cambrai) op 3 augustus 1529 tussen keizer Karel de V en koning Frans I van Frankrijk met een spel van zinne en een esbatement.
Deelnemers: Axel
^Bron:^{SA Hulst 136 Stadsrekening 1529-1530, f. 33v.}

1529 Middelburg

Halen van spelen van sinne en esbattementen (bij Pieter van Belsen)
Deelnemers: Hulst (Cornelis Bartelmeussen de Jonghe, Willem Booghaert en de gewone leden van De Transfiguratie
^{Bron: SA Hulst Stadsrekeningen 136 (1529 – 1530) 53v.}

1530 Wervik

Wedstrijd (annex schutterswedstrijd op Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart)
Deelnemers: Tielt – Komen – Hulst – Axel
^{Bron 01: SA Hulst 136, stadsrekening 1529-1530, fol. 52r.}
^{Bron 02: Bruane 2a.}

1539 Gent

Refrein- en toneelwedstrijd (uitnodigingen naar Vlaanderen, Brabant, Henegouwen, Holland, Zeeland, Artesië)
Deelnemers: Leffinge (Altoos Doende) – Brugge (Heilige Geest) – Mesen (Hoe ik labeure met pijnen duere) – Ieper (Alpha et Omega) – Nieuwkerke (Goedwillig in ’t herte) – Nieuwpoort (Doornenkroon) – Tielt (Sint-Jan-Baptist) – Antwerpen (Violieren) – Axel (Sint Ontcommere) – Tienen (Corenbloem) – Menen (Barbaristen) – Brussel (Den Boeck) – Kaprijke (Berkenisten) – Oudenaarde (Pax Vobis) – Lo (Royaerts) – Kortrijk (Barbaristen) – Edingen (Sint-Anna) – Sint-Winoksbergen (Royaerts) – Deinze (Nazarenen)
Uitgenodigd: Lier – Mechelen – Blankenberge – Hulst – Leiden
^{Bron: Bruane 2a.}

1548 Axel

Toneelwedstrijd, spelen om prijs
Deelnemers: Hulst (De Transfiguratie)
^{Bron 01: Bruane 2a.}
^{Bron 02: Hulst Stadsrekeningen 152 (1547-1548), 54r.}

1549 Middelburg

Wedstrijd (initiatief Het Bloemken Jesse, meidag)
Deelnemers: Goes, Veere, Vlissingen, een Vlaamse kamer
^{Bron: Kesteloo, H.M., ‘De stadsrekeningen van Middelburg III, 1500-1549’, Archief (1881), 352.}

1562 Brussel

Refrein- en liedwedstrijd (initiatief De Corenbloem)
Deelnemers: Brussel (Den Boeck, Mariacransken) – Aalst (Catharinisten, Barbaristen) – Leuven (Kersouwe, Roose) – Vlissingen (De Blauwe Acolye) – Rosendaal, Berchem (Bloeiende Wijngaard) – Lier (Groeiende Boom, Ongeleerden) – Antwerpen (Olijftak, Violieren, Goudbloem, Leliken van Calvarien) – Diest (Christusogen) –’s-Hertogenbosch (Mozes Doorn) – Oudenaarde (Pax Vobis, Kersouwe) – Mechelen (Peoene, Lisbloem) – Geraardsbergen (Thaboristen) – Rijnsburg (Genoffelbloem) + particulieren
^{Bron: Bruane 2a.}

1562 Middelburg (in Vlaanderen)

Spelen van een esbattement
Deelnemers: Aardenburg
^{Bron 01: Middelburg}
^{Bron 02:}^{Rijksarchief Gent, fonds Middelburg in Vlaanderen nr. 15, stadsrekeningen Middelburg 1561-1562, 3v.}

1562 Hulst

collegiaal bezoek tijdens de kerstdagen
Deelnemers: den guldebroeders vanden Retorycke van Stekene
^{______________________________}
^{Bron: SA Hulst 167 Stadsrekening 1562 1563, f. 36v.}

1564 Hulst

Esbattementwedstrijd
Deelnemers: Antwerpen – Roeselare
Uitgenodigd: Wervik
^{Bron: Bruane 2a.}

1572 Kaprijke

Opvoeren van een meispel en een esbattement (verzoek om te mogen optreden)
Deelnemers: Aardenburg
Het optreden heeft uiteindelijk niet plaatsgevonden door de opstand in Vlissingen in de maand april.
^{______________________________}
^{Bron 01: Stadsrekening Kaprijk 1571-1572, nr. 33.119, f. 8r.}
^{Bron 02: Keirsbilck, G. van, ‘Letterkundig leven te Kaprijke in de vijftiende en zestiende eeuw’, Jaarboek de Fonteine, 14-15 (1964-1965), 42.}
^{NB Potter, Frans de en Broeckaert, Jan, Geschiedenis van de Gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen, tweede reeks, tweede deel, Gent 1870-1872, p. 151, vermelden abusievelijk 1542.}

Na 1576 Kapelle

Opvoering De Bruiloftsganger zonder feestkleed. (Kapelle, De Wijngaartranck; devies: In Godts name)
Deelnemers (herleid uit de inhoud van het stuk): ‘s-Gravenpolder (Fiolieren, de opvoerenden van dit stuk; devies: met deucht verwinnende) – Zwartewaal (Nardusbloem; devies: tot vreucht geresen) [of Goes (Nardusbloem; devies: met ganscher herte)] – Reimerswaal (Jentijlbloem; devies: In minnen versaemt) – Leiden (?) (De Witte Acoleyen; devies: lieft is tfondament) – Antwerpen (?) (Goudtbloem; devies: groeyende indeuchden)
^{Bron: G.R.W. Dibbets, ‘Een bruiloftsganger, een krans en politieke aktualiteit’. In: Wat duikers vent is dit! Opstellen voor W.M.H.Hummelen onder redactie van G.R.W. Dibbets en P.M. Wackers. Wijhe 1989, p. 165-183.}

1577 Middelburg (in Vlaanderen)

Spelen van een spel
Deelnemers: Sluis
^{Bron 01: Rijksarchief Gent, fonds Middelburg in Vlaanderen nr. 15, stadsrekening Middelburg 1576-1577, n.g.}
^{Bron 02: Middelburg}
^{Bron 03: Sluis}

1577 Axel

Kamerbezoek (29 augustus 1577)
Deelnemers: Hulst
^{Bron: Hulst Stadsrekeningen 181 (1577-1578), lxvj verso.}

1583 Beoostenblij

processie van Sint Maarten (feestdag 11 november)
Deelnemers: Axel
^{Bron: SA Axel 609 J 130 Stadsrekeningen 1563-1595 06 1583.}

1589 Arnemuiden

Wedstrijd (initiatief De Aerentgens/De Plompkens; 8 januari 1589)
Deelnemers: Walcherse kamers
^{Bron: Arnemuiden GESCHIEDENIS}

1602 Veere

op bezoek in herberg Inden Swanen
Deelnemers: twee retoresse van Brouwershaven
NB Bij retoresse zal het om vrouwen gaan!
^{______________________________}
^{Bron: Zeeuws Archief 2515 Kamer van Retorica ‘Missus scholieren’ te Veere, inv.nr. 3: 1590-1659, 1602 f. 40r.}

1603 Middelburg

Refreinwedstrijd (?), zangwedstrijd
Deelnemers: Veere (7 gildeleden van Mijssus Scholijeren)
^{Bron 01: Za 2515 03, ff. 41r-43r.}
^{Bron 02: Blog Als wij naer Mijddelborch gijngen om prijs te wijnen}

1604 Veere

Op bezoek jnde Swaene met verzoek
De cnape van In minnen groeyende bezocht Veere met enkele metgezellen met het verzoek aan de prins van de Veerse kamer of deze de prins van Middelburg wilde uitnodigen.
Deelnemers: Middelburg
^{______________________________}
^{Bron: Zeeuws Archief 2515 Kamer van Retorica ‘Missus scholieren’ te Veere, inv.nr. 3: 1590-1659, 1604, f. 45r.}

1605 Veere

kermisbezoek (op uitnodiging van Hessen, de burgemeester van Middelburg)
Deelnemers: enige confrères uit Vlissingen, Domburg en Middelburg
^{______________________________}
^{Bron: Zeeuws Archief 2515 Kamer van Retorica ‘Missus scholieren’ te Veere, inv.nr. 3: 1590-1659, 1605, f. 49v.}

1610 Veere

Bezoek
Deelnemers: de kamer van Arnemuiden,
^{______________________________}
^{Bron: Zeeuws Archief 2515 Kamer van Retorica ‘Missus scholieren’ te Veere, inv.nr. 3: 1590-1659, 1604, f. 76r.}

1610 Middelburg

Tweedaags feest (21 en 22 september; er werd een groot en een klein spel opgevoerd)
Deelnemers: Veere
^{______________________________}
^{Bron: Zeeuws Archief 2515 Kamer van Retorica ‘Missus scholieren’ te Veere, inv.nr. 3: 1590-1659, 1610, ff. 73r-79v.}

1613 Amsterdam

Refreinwedstrijd (7 juli 1613, initiatief Het Wit Lavendel, Brabantse kamer)
Deelnemers: Haarlem (Wijngaertrancken) – Leiden (Orangien Lely, Witte Acoleyen) – Warmond (Roode Madelieven) – Noordwijk (Lely onder den doornen), Breda (Vreugdendal), ’s-Hertogenbosch (Mozes Doorn), Sluis (Distelbloem) – Antwerpen (Violieren, Olijftak) – Middelburg (Bloemken Jesse) – Gouda (Goudsbloem) – Hazerswoude (Haselenboom) + particulieren

Prijs: De eerste prijs, een fraai lampet, ging naar Middelburg.

Publicatie: Antwoort Op de Vraghe / uytghegeven by de Brabantsche Reden=ryck Camer ’t Wit Lavender, Uyt Levender Ionst tot Amsterdam. (…). ’t Amsterdam, Ghedruckt by Paulus van Ravesteyn. Voor Abraham Huybrechtsz. Boeckvercooper / wonende by de Oude Kerck / inden Dortsen Bybel. Anno 1613. Download Antwoord Op de Vraghe etc .
^{Bron 01: Bruane 2b.
Bron 02: M.G.A. de Man, ‘De voormalige Middelburgsche rederijkerskamer het Bloemken Jesse onder de kenspreuk “In minnen groeyende” en hare gildepenningen, Jaarboek van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Munt- en Penningkunde, Amsterdam 1917, IV, 23.}

1613 Haarlem

Refreinwedstrijd (initiatief De Wijngaertrancken)
Deelnemers: Amsterdam (Eglentier, Wit Lavender) – Leiden (Orangien Lely, Witte Acoleyen) – Haarlem (Witte Angieren, Pellicaen) – Schiedam (Roode Roosen), – Zoetermeer (Witte Meerbloem) – Warmond (Roode Madelieven) – Den Haag (Corenbloem) – Brugge (Heilige Geest) – Breda (Vreugdendal) – Oudenaarde (Kersouwe) – Dordrecht (Fonteyn) – Gouda (Goudsbloem) – Middelburg (Bloemken Jesse) – Kethel (Sonnebloem) – Haastrecht (Halisbloem) –’s-Hertogenbosch (Catharinisten, Mozes Doorn) – Antwerpen (Olijftak) + particulieren
Niet beoordeeld: Diksmuide (Heilige Geest) + particulieren uit Edingen (Henegouwen) en Amsterdam
^{Bron: Boheemen, F.C. van, en Th.C.J. van der Heijden (red.), Retoricaal memoriaal. Bronnen voor de geschiedenis van de Hollandse rederijkerskamers van de middeleeuwen tot het begin van de achttiende eeuw. Delft 1999, 201.}

1613 Leiden

Refreinwedstrijd (initiatief De Witte Acoleyen)
Deelnemers: Gorkum (Seghelbloem) – Haarlem (Wijngaertrancken, Pellicaen) – Amsterdam (Wit Lavender) – Zoetermeer (Witte Meerbloem) – Gouda (Goudsbloem) – Den Haag (Corenbloem) – Katwijk aan de Rijn (Koornairen) – Warmond (Roode Madelieven) – Vlaardingen (Akerboom) – Kethel (Sonnebloem) – Leiden (Orangien Lely) – Scheveningen (Madelieven) – Brugge (Heilige Geest – Drie Santinnen) – Noordwijk (Lely onder den Doornen) – Middelburg (Bloemken Jesse) – Haarlem (Witte Angieren) – Rotterdam (Blauwe Acolyen)
Buiten mededinging: Katwijk aan de Rijn (Koornairenspruyt) –’s-Hertogenbosch (Mozes Doorn) – Rijnsburg (Roode Angieren)
^{Bron: Bron: Boheemen, F.C. van, en Th.C.J. van der Heijden, Met minnen versaemt.De Hollandse rederijkers
vanaf de middeleeuwen tot het begin van de achttiende eeuw. Bronnen en bronnenstudies. Delft 1999, 311-314.}

1616 Middelburg

Wedstrijd met beantwoording van een vraag en het toepassen van een regel
Deelnemers: Breda (Vreuchdendal), Veere (Missus Scholieren)
Prijs: Breda (Dingman Beens: eerste prijs)
^{______________________________}
^{Bron 01: Maatschappij der Nederlandse Letterkunde,} ^{Ltk. 2137, Dingman Beens, Refereynen en Baladen / Op verscheyden vragen / Ende Regels (…), ca. 1613-1622, ff. 22r-23v.}
^{Bron 02: Zeeuws Archief 2515, Kamer van Retorica ‘Missus scholieren’ te Veere, inv.nr. 3: 1590-1659, 1616, ff. 73r-79v.}

1620 Mechelen

Blazoenwedstrijd (3 mei 1620, initiatief De Peoene uit Mechelen)
Deelnemers: Brussel (Den Boeck, Mariacransken, Corenbloem) – Antwerpen (Violieren, Goudbloem, Olijftak) –’s-Hertogenbosch (Mozes Doorn, Barbaristen, Catharinisten) – Lier (Ongeleerden) – Vilvoorde (Goudbloem) – Diest (Christusogen) – Aarschot (Terwenbloetsel), Halle, Helmond (Vlasbloem) – Bergen op zoom (Vreugdebloem) – Turnhout (Heibloem) – Mol (Lindebloem) – Geel (Brembloem) – Arendonk (Heilig Groeisel), Brugge (Heilige Geest), Asse (Barbaristen) – Gouda (Goudbloem) – Haastrecht (Balsembloem) – Haarlem (Wijngaardrank, Witte Angieren), Leiden (Oranje Lelie) – Goes (Nardusbloem)

Prijs: De Nardusbloem uit Goes behaalde de tweede prijs voor het besten liedeken onder het devies Minne baert solaes en de prijs bestond uit zes ponden tin.

Publicatie: De schadt-kiste der philosophen ende poeten waer inne te vinden syn veel schoone leerlycke [!] blasoenen, refereynen ende liedekens gebracht ende gesonden op de Peoen-camere binnen Mechelen […] geprononciert ende gesonghen op […] den 3. mey vanden iaere 1620. De bijdrage van Goes is te lezen op p. 321-323. Download De Schadt-kiste via de STCV.

Enkel in Mey Liedeken:
Deelnemers: Aarschot (Wijngaardrank) – Breda (Oranjeboom, Vreugdendal) – Diest (Lelie) – Leuven (Roose) – Lier (Groeiende Boom) – Zoutleeuw (Lelikens uten Dale) – Tienen (Corenbloem) – Sint-Truiden (Olijftak) – Hasselt (Roose) – Herentals (Cauwoerde)
^{______________________________}
^{Bron 01: Bruane 2a.}
^{Bron 02: J.-B. Van der Straelen, ‘Geschiedenis der Rederykkamer de Goudbloem Onder den titel of zinspreuk: groeyende in deugden Te Antwerpen, De Vlaamsche School, jrg. 6, Antwerpen 1860, 160-165}

1624 Amsterdam

Refreinwedstrijd (initiatief Het Wit Lavender, Brabantse kamer)
Deelnemers: Middelburg (Bloemken Jesse) – Leiden (Orangien Lely, Witte Acolyen, Palmboom) – Zegwaard (Seghbloem) – Haarlem (Wijngaertrancken, Witte Angieren, Pellicaen) – Gouda (Goudsbloem) – Vlaardingen (Akerboom) – Beverwijk (Witte Lely) – Zandvoort (Aensiet de Kintscheyt) – Amsterdam (Eglentier) – Bergen op Zoom (Vreugdebloem) – Breda (Vreugdendal)
^{Bron: Boheemen, F.C. van, en Th.C.J. van der Heijden, Met minnen versaemt.De Hollandse rederijkers
vanaf de middeleeuwen tot het begin van de achttiende eeuw. Bronnen en bronnenstudies. Delft 1999, 202.}

1628 Heinkenszand

Bezoek (1 oktober 1628) Deelnemer: ‘s-Gravenpolder.
^{Bron: J. Walrave, ‘Rederijkerskamer “De Fiolieren”‘, Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland 20, 1994, 55.}

1629 Haarlem

Refreinwedstrijd (initiatief De Witte Angieren, 4 juni)
Deelnemers: Veere (De Witte Lely en de Blauwe Acoleye) (Jan Rompel, Dinckt op ’t eynde en Missende scholieren, In reynder jonsten groeyende) – Vlissingen (De Blauwe Acoleye (V(incent). Matthijssen, Den Gheest ondersoecket al) – Rijswijk (De willige Rijsen (?) – Dordrecht (De Fonteyn) – Kethel (De Sonnebloem) – Scheveningen (De Madelieven) – Middelburg (Het Bloemken Jesse (P. Cannenburgh en Houdt raedt voor daedt) – Schoonhoven (De Pensébloem) – Gouda (De Goudsbloem) – Vlaardingen (De Akerboom) – Schipluiden (De Rosemareyn) – Leiden (De Orangien (Vlaams), De Palmboom , De Witte Acoleyen) – Beverwijk (De Witte Lely) – Amsterdam (Het Wit Lavendel, De Eglentier) –Haarlem (De Pelikaan – Rijnsburg (De Roode Angieren) – Katwijk aan de Rijn (De Orangienboom) – Voorburg (De Jezus-oogen)
^{Bron: Boheemen, F.C. van, en Th.C.J. van der Heijden, Met minnen versaemt.De Hollandse rederijkers vanaf de middeleeuwen tot het begin van de achttiende eeuw. Bronnen en bronnenstudies. Delft 1999, 334-336.}

1635 Haarlem

Deelnemers: Vlissingen (De Blaue Acoleyen, Den Geest ondersoecket al (Adriaen de Vleeshouwer, ’t Vlees is swack, Coornhuysen, Deucht verwint, ’t Vlees is niet nut, Matthys Jonckheer, Ick tracht na beter) – Haarlem (De Wijngaertrancken) – Hoorn (De Roode Angieren) – Gouda (De Balsembloem) – Alkmaar (De Lauwerier) + Particulieren
^{Bron: Boheemen, F.C. van, en Th.C.J. van der Heijden, Met minnen versaemt.De Hollandse rederijkers vanaf de middeleeuwen tot het begin van de achttiende eeuw. Bronnen en bronnenstudies. Delft 1999, 338-339.}

1641 Vlissingen (8 oktober)

Refrein- en liedwedstrijd (initiatief De Blaeu Acoleye)
Deelnemers: Haarlem (Pellicaen, Wijngaertrancken, Witte Angieren) – Leiden (Witte Acolyen, Palmboom) – Gouda (Goudsbloem, Balsembloem) –’s-Hertogenbosch (Mozes Doorn) – Gorkum (Segelbloemken) – Dordrecht (Fonteyn) – Hoorn (De Rood Angieren) – Noordwijk (Lely onder den doornen) – Middelburg (Bloemken Jesse) – Alkmaar (Groen Lauwerier) – Den Haag (Corenbloem), Ketel (Sonnebloem), Hazerswoude (Haselenboom) – Sluis (Distelbloem) – Veere (Witte Lely ende Blaeu Acoleyen) – Maasland (Olijfboom) – Goes (Nardusbloem) – Delft (Rapenbloem) – Zegwaard (Seghblom)

Publicatie:
Iacob Iansz Pick, Vlissings redens lust-hof, beplant met seer schoone en bequame oeffeningen. Vlissingen 1642. Download Vlissings redens lust-hof etc.
^{Bron: Iacob Iansz Pick, Vlissings redens lust-hof, beplant met seer schoone en bequame oeffeningen. Vlissingen 1642, f. Yy1v – f. Yy2r. Zie voor de inhoudsopgave de DBNL.}

1672 Vlissingen

Wedstrijd (initiatief De Blaeu Acoleye, kaart 1 december, wedstrijd 31 december))
Deelnemers: Middelburg, Veere

Publicatie: Ne’erlandts vallende oorsaeck, en hulp-middelen tot desselfs her-stel. Aengewesen in verscheyde antwoorden: op de vrage Waerom kreeg Nederlant in dit jaer sulken krack? (…). Gedruct te Middelburg, by H. Smidt, boekverkoper op de Wal [1673].
^{Bron: Meertens P.J., Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw, Amsterdam 1943, 97.}

1679 Katwijk aan de Rijn

Vragen beantwoorden (2e Pinksterdag 1679)
Deelnemers: Middelburg (Het Bloemken Jesse) – Schipluiden – Warmond – Wassenaar – Noordwijk – Hazerswoude – Bergschenhoek.
^{Bron: Bibliotheca Belgica, Première série. Tome XXI, PINCXTER-FEEST P 47.}

1680 Haarlem

Uitwisseling vragen (18 april 1680, De Witte Angieren)
Deelnemers: Middelburg (Het Bloemken Jesse)
^{Bron: HUA 1098 Poesy, 1668-1699.}

1684 Bleiswijk

Vraag beantwoorden (4 september)
Deelnemers: Schipluiden (Het Rosmareyn) –Maasland (De Olijfboom) – Noordwijk (Lely onder de Doornen) – Overschie (De Negen Roode Rooseknoppen)– Leidschendam (De Olijftack) – De Lier (De Hoffbloem) – Hoogeveen (De Veenbloem) – Kethel (De Sonnebloem) – Benthuizen (Huysloocksbloem) – Bergschenhoek (De Wilgenbloem) – Berkel (De Berckenboom) –Goes (De Nardusbloem) –Haarlem (De Witte Angieren, De Wijngaertranck).

Uitgenodigd: Zegwaard – Rijswijk (2x) – Katwijk (2x) – ‘s-Gravenhage – Schoonhoven – Monster – Amsterdam – Haastrecht – Hazerswoude – Rijnsburg – Rotterdam – Gouda – Delft – Wateringen – Honselersdijk – Voorschoten – Wassenaar – Maassluis – Beverwijk – Leiden – Oegstgeest – Vlissingen (De Blaeu Acolye) – Hoorn (2x) – Middelburg (Het Bloemken Jesse) – Sassenheim – Waddinxveen – ‘s-Hertogenbosch – Dordrecht – Schiedam – Geervliet – Gorinchem – Veere (De Witte Lely) – Sluis (De Distelbloem) – ‘s-Graveland – Alkmaar – Warmond – Loosduinen – Naaldwijk – Vlaardingen – Leiderdorp – Stompwijk – Pijnakker – Voorburg – Scheveningen – Nootdorp – Zevenhuizen – Westerhey (= Ter Heide) – Zandvoort
^{Bron 01: Appollus-Lusthof, Ofte Beroep tot Bleiswijck, Vande Broeders van den Dubbelt Geelen Hoff-Bloem, onder ’t Woordt: Wijckt Ontrouw. (…) Tot Delft / Gedruckt by Cornelis Blommesteyn, (Ordinaris Drucker van de Maeght Rethorika) in de Kromstraetsteeg / in Door Druck Geleert, 1684, ff. A1- A[4].}
^{Bron 02: Boheemen, F.C. van, en Th.C.J. van der Heijden, Met minnen versaemt.De Hollandse rederijkers vanaf de middeleeuwen tot het begin van de achttiende eeuw. Bronnen en bronnenstudies. Delft 1999, 354-355.}

1685 Schipluiden

Prijzen voor: Het beste werk, pronunceeren, lied zingen, ’t verste komen, ’t sierlijkste inkomen, de beste knievraag, het schoonste slingeren, en ’t belagchelijkste sottewerk. (23 juli)
Deelnemers: Goes (De Nardusbloem) – Leidschendam (De Olijftack) – Katwijk (De Korenaren, De Korenarenspruit) – Noordwijk (Lely onder de Doornen) – enkele particulieren
^{Bron: Schotel, G.D.J., Geschiedenis der rederijkers in Nederland. Twee delen, Rotterdam 1871, deel 2 97-100.}

Bronnen

^{1. Bruaene, A.L. van, Om beters wille. Rederijkerskamers en de stedelijke cultuur in de Zuidelijke Nederlanden (1400-1650). Amsterdam 2008, 268. Het boek vermeldt een achttal digitale bijlagen die inmiddels niet meer beschikbaar blijken via de vermelde www.aup.nl. Geïnteresseerden kunnen HIER bijlage 2a inzien en/of downloaden.}
^{2. Bijlage 2a biedt een overzicht van alle wedstrijden van Vlaamse kamers in de zuidelijke Nederlanden, dat is inclusief het huidige Zeeuws-Vlaanderen. Aan het overzicht is een uitgebreid notenapparaat toegevoegd.}

Laatst bewerkt 19 augustus 2022.