Terug naar overzicht blogs

Jubileumbundel

Op 18 december 2019 verscheen de jubileumbundel Archief 2019, mededelingen van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen:

Arjan van Dixhoorn, Henk Nellen, Francien Petiet (red.): Een hoger streven. Bouwstenen voor een geschiedenis van het Zeeuws Genootschap, 1769-2019, Vlissingen 2019.

Ter ere van het 250-jarig bestaan van Het Genootschap is het een dikke bundel geworden van ruim 600 pagina’s. Zo’n 20-tal auteurs heeft een bijdrage geleverd, waarbij gelet is op de diversiteit van de onderwerpen om de geschiedenis van het Genootschap zo breed mogelijk te etaleren. Ook wij (van het rederijkersproject Zeeland) hebben een tweetal bijdragen geleverd. In dit blog besteden we aandacht aan het artikel van Jan van Loo, Satire tussen ‘deze Vlaamsche wallen’ (artikel: pp. 265-285; bijlagen: pp. 549-585).

Jeremias

Het artikel handelt over een toneelstuk in drie bedrijven, dat zich afspeelt in 1776 en zou zijn opgevoerd door de rederijkerskamer De Transfiguratie (die toen niet meer bestond). In de eerste twee bedrijven staat  een drietal predikanten centraal: Jeremias, Jacobus en Johannes, in de werkelijkheid respectievelijk corresponderend met de Hulsterse predikanten Johannes Arnoldus Heeser,  Jacobus Cremer en Johannes Wilhelmus Paris. Jeremias (Heeser) wordt opgevoerd als iemand die streng in de leer is en die misstanden, hoe onschuldig ook, aan de kaak wil stellen. In dit geval gaat het om een onnozel kaartspel (volte). Voorts maakt hij zich druk om paaps toneel. De andere twee predikanten proberen de woede van Jeremias wat te temperen door aan te geven dat er wel ergere dingen bestaan en dat het niet verstandig is om zo te keer te gaan. In het derde bedrijf worden de drie schuttersgilden opgevoerd met de bijbehorende drie heiligen Sint Sebastiaan, Sint Joris en Sint Christoffel. De heiligen sporen hun vertegenwoordigers op aarde aan om vooral hun vergane glorie in ere te herstellen. Voor de hedendaagse lezer blijft het onzeker of de auteur van het toneelstuk van katholieke dan wel protestantse huize is.

Nawoord

De bijdrage van Willem Peene, ‘De rol van religie in de beginjaren van het Zeeuws Genootschap’ (pp. 87-113) in dezelfde bundel, noopte tot een reactie. Dit ‘Nawoord’ ontbreekt in de bundel, maar is hier aan het artikel toegevoegd. Peene besteedt helder en overzichtelijk aandacht aan de verschillende verschijningsvormen van religie rond 1770 en betrekt daarbij ook de predikant Johannes Wilhelmus Paris uit Hulst. Hij bespreekt de man aan de hand van een van zijn werken [1]  en concludeert daarbij een zekere ‘lichte’ opvatting ten opzichte van de heersende dogmatiek. De argumentatie van Paris is in dit nawoord getoetst aan de opvattingen van Johannes uit het toneelstuk. De overeenkomst is frappant te noemen, waardoor een lichte voorkeur is ontstaan om het toneelspel op te vatten als een pamflet van protestantse oorsprong. Maar zeker is dat vooralsnog niet.

Bronnen

[1] J.W. Paris, ‘Psychologische en Moralische Aanmerkingen over het verband van Verstand en Wille’. In: Verhandelingen uitgegeven door het Zeeuwsch genootschap der wetenschappen te Vlissingen, deel 4, Middelburg 1775, 453-499.

Downloads

De downloads bestaan uit 2 pdf’s. In het ene staat het artikel met het Nawoord en in het andere de bijlagen. Bijlage I vermeldt de werken van de predikante Johannes Wilhelmus Paris en Jacobus Cremer; bijlage II is de transcriptie van het toneelspel Jeremias.
Satire tussen ‘deze Vlaamsche wallen’ + nawoord
Bijlage I en II satire tussen deze Vlaamsche wallen

Geplaatst door Jan van Loo op 27 februari 2020.

Terug naar Rederijkers in Zeeland