“In april 2022 waren wij te gast bij een symposium op de Nederlandse  ambassade in Madrid om lezingen te geven over Michiel de Ruyter en een schilderij van de zeventiende-eeuwse Antwerpse schilder Jan van Essen: ‘De vloot van Michiel de Ruyter bij Napels in 1676’. Het publiek bestond uit de nodige officials en een aanzienlijke groep Spaanse maritieme kunsthistorici. Aanleiding was de mogelijke bruikleen van het schilderij aan de Oostkerk in Middelburg. Het kunstwerk was tijdens het symposium ook fysiek aanwezig in de ambassade, hetgeen op zich al een hele operatie was geweest vanwege de afmetingen: 5,64 meter breed en 2,10 meter hoog. Ter vergelijking: Rembrandts Nachtwacht is 4,37 meter breed en 3,63 meter hoog. Op maandag 25 april 2022 werd het  schilderij van Jan van Essen aan het  publiek getoond op de Nederlandse  ambassade in Madrid.

Niet alleen de afmetingen van het schilderij zijn indrukwekkend, dat geldt eveneens voor hetgeen erop is te zien. De achtergrond biedt een panoramisch zicht op de Vesuvius en het zeventiende-eeuwse Napels, toentertijd een van de grootste steden in het Middellandse Zeegebied. Op de voorgrond zijn tientallen grotere en kleinere schepen geschilderd. Een flink deel hiervan, te herkennen aan de rood-wit-blauwe vlaggen, behoorde tot de vloot van de opperbevelhebber van de Nederlandse oorlogsvloot, Michiel de Ruyter. De vloot was op weg naar Sicilië om daar de Spanjaarden te helpen in hun strijd tegen de Fransen die het eiland wilden innemen. Deze slag om Sicilië was de laatste die De Ruyter zou leiden. Hij werd geraakt door een kanonskogel die zijn rechterbeen verbrijzelde en hij overleed enkele dagen later aan de verwondingen. Maar welke feestelijke gebeurtenis op het schilderij nu eigenlijk was vereeuwigd, was bij de eigenaar en de toehoorders in de zaal onbekend.

Wie voor het schilderij staat, kan daar een hele dag blijven staan zoveel is er te zien. Het is daarom jammer dat de bruikleen uiteindelijk niet is doorgegaan. De formaliteiten duurden langer dan ingeschat waardoor het tentoonstellen van het doek niet meer was in te passen in het volle expositie- en concertenschema van de Nederlandse bruikleennemer. De combinatie van onze twee Madrid-lezingen, de levensbeschrijving van Michiel de Ruyter en de interpretatie van het schilderij van Jan van Essen waarin de laatste reis van deze grootste Nederlandse zeeheld een plaats heeft gekregen, willen wij desondanks niet aan het Nederlandse lezerspubliek onthouden. Vandaar deze bijdrage.”

Jeroen ter Brugge
Peter van Druenen
(Ook gepubliceerd in: Scheepshistorie 33. Amsterdam, 2023)

>> Download het hele artikel