Terug naar overzicht blogs

Rekenboeck voor de Camer van Rethorica

Willem Frederik Hermans heeft ooit het moment beschreven waarop hij een nieuw schrift ter hand nam om daarin zijn notities te maken. Zijn hand maakte aarzelend draaibewegingen in de lucht en bleef als het ware boven het papier hangen, voordat hij het aandurfde het maagdelijke papier te beroeren. Vervolgens noteerde hij zijn eerste woorden met gepaste eerbied. Deze situatie en dit gevoel voert ons terug naar de vroegere lagere school uit de tijd van de kroontjespen. Telkenmale als je toe was aan een nieuw taalschrift of een rekenschrift met zijn kleine ruitjes bood dat je de kans op een nieuwe start: het voornemen om voortaan zo mooi en netjes mogelijk te schrijven. Een soortgelijk gevoel moet Jan Bake gekend hebben toen hij in 1591 zijn eerste pennenstreken toevertrouwde aan het papier ter inleiding van het rekeningenboek van de rederijkerskamer Missus Scholieren te Veere.

Rekenboeck voor de
Camer van Rethorica binnen der Stede
vander Vere, Ghemaect Jnt
Jaer xv^c eenentnegentich, Alsdan
zijnde Overdeken d’heer
Pieter Reygersberg, ende Prince
der voorscr[even] Camer Cornelis de[n] Ram
ende dese eerst in begonnen schrijven door
my Jan Bake, van Eeckelo

Deze openingspagina gaat gevolgd worden door 200 jaar notities waarin de uitgaven en de inkomsten van Missus Scholieren ononderbroken verantwoord worden, verdeeld over drie rekeningenboeken. De vraag is of je het een echt begin kunt noemen, want deze rederijkerskamer wordt al vermeld bij het privilege in 1530, toegekend door Adolf van Bourgondië. Dus onmiddellijk rijst de vraag op hoe de inkomsten en uitgaven vóór 1591 werden bijgehouden en of dat naar tevredenheid plaatsvond. Want dit begin straalt uit: vanaf nu gaan we het anders, beter doen. Naar de gewoonte van die tijd zal men eerst begonnen zijn met het beschrijven van katernen en na voltooiing van flink wat jaren werden de katernen samengebonden in één band. Bestudering van de banden zal dat kunnen verhelderen.

Jan Bake

De rol van secretaris is steeds voor de tijdsduur van één jaar.  Wie is die Jan Bake uit dat eerste jaar, wat kunnen we over hem aan de weet komen? Allereerst is hij geboren in Eeklo blijkens de vermelding uit de inleiding van het rekeningenboek en het jaar erop wordt hij omschreven als mester Jan Bake, dus waarschijnlijk is hij schoolmeester. In 1593 wordt hij betaald “voor de p[er]sonage rollen te maeken en[de] vuer leveringhe van tpapier ende spellen” Kortom hij schreef de stukken voor de te spelen personages op papieren rollen, waarbij hij ook het papier leverde. Vanaf die rollen moesten de toneelspelers hun tekst leren. Het archief in Borsele heeft nog exemplaren van zulke rollen van de stad ‘s-Gravenpolder. Jan Bake leverde ook de “spellen”, onduidelijk is of hij ze zelf schreef of van elders betrok. Eveneens in 1593 wordt hij tot prins gekozen en drie jaar later heeft hij de functie van deken. In 1598 ontbreekt zijn naam op de gildelijst. Wel vermeld wordt zijn weduwe Jakemijnken. Kennelijk heeft zij zijn plaats mogen innemen. Of ze ook daadwerkelijk deelnam aan de wekelijkse kolven is onduidelijk, zij wordt slechts aangeslagen voor half geld. Tot in 1608 staat zij vermeld in de gildelijsten als gildezuster. In het Zeeuws Archief vinden we de vermelding dat Jan Bake in de jaren 1591-1596 actief is voor de kerk als ziekentrooster.

Tenslotte

Na deze start in 1591 zal het volgende blog over de Veerse rederijkers handelen over 200 jaar later, zo’n beetje het einde van hun bestaan dus. Lezers/abonnees die een kritische noot willen plaatsen, aanvullende informatie hebben of een vraag willen stellen, worden uitgenodigd om te reageren.

Bronnen

– Repertorium Rederijkers Noordelijke Nederlanden: Veere.
– Pagina Veere.
– www.zeeuwengezocht.nl: Archief Rekenkamer van Zeeland B (Rentmeesters van de geestelijke goederen in Zeeland).
– Zeeuws Archief 2515-03 Veere: Rekeningenboek 1590-1659, folia 1r-66r.

Geplaatst door Jan van Loo op 24 december 2013.

Terug naar Rederijkers in Zeeland