Een neushoorn in het kanaal

2 september 2024

Het Zeeuws Genootschap duikt in de sluis van Terneuzen. Gratis toegang voor iedereen! 

Op zaterdag 7 september zullen op de tentoonstelling  ‘Een Neushoorn in het kanaal‘ in de ZB Bibliotheek van Zeeland, conservatoren van het Zeeuws Genootschap aanwezig zijn om de bezoekers rond te leiden en meer te vertellen over alles wat er is te zien. En dat is nogal wat. De tentoonstelling is op 4 september 2024 geopend door de Gouverneur van Oost-Vlaanderen, mw. Carina Van Cauter en de Commissaris van de Koning in Zeeland, dhr. Han Polman).

In Terneuzen wordt de Nieuwe Sluis binnenkort koninklijk geopend. Na de opening in 1827 werden de sluis en het Kanaal van Terneuzen naar Gent al meerdere keren aan de eisen van de tijd aangepast. Steeds werd er breder en dieper gegraven om de in aantal en omvang toenemende handelsvaart ruim baan te bieden. In de collecties van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (KZGW) worden de nagelaten sporen van die sluis- en kanaaluitbreidingen bewaard: foto’s, prenten, herdenkingspenningen, kaarten, bij graafwerkzaamheden gevonden schelpen en botten. Deze tentoonstelling toont een selectie van wat het bewaren meer dan waard is.

De tentoonstelling laat de geschiedenis van het kanaal zien aan de hand van objecten die het KZGW in de collectie heeft.

1. Kaarten – Het traject van het kanaal op kaarten van 1832 tot 1968 waarvan het origineel in de Zeelandia Illustrata is opgenomen.
2. Foto’s – De fotograaf Sytze Reinder Elzinga, die vanaf 1903 een fotozaak had in Terneuzen, heeft tussen de start van de werkzaamheden aan de nieuwe sluis en verbreding van het kanaal in 1902 en de opening daarvan in 1910 een serie foto’s gemaakt die een goede indruk geeft van het gigantische karwei dat met bescheiden middelen is geklaard. Een bundel met die foto’s is onderdeel van de Zeelandia Illustrata en ligt in de vitrine, kopieën van die foto’s zijn tentoongesteld.
3.Tijdens het graven zijn vooral tijdens de werkzaamheden in de jaren ’60 fossiele schelpen gevonden. Een deel daarvan is opgenomen in de schelpenverzameling van het KZGW. Ter vergelijking worden de schelpen van de huidig voorkomende schelpdieren getoond waar de ontwikkeling tussen het verre verleden en heden mee is te zien.
4. Ook zijn tijdens de werkzaamheden in de jaren ’60 botten gevonden van zoogdieren die in dit gebied geleefd hebben, zoals van een walvis, mammoet, neushoorn en prehistorische paarden. Overblijfselen uit de verzameling botten van het KZGW worden in deze tentoonstelling getoond.
5. Resten van menselijke aanwezigheid uit een ver verleden zijn ook gevonden. Een stenen vuistbijl is opgegraven in 1902 en is nu opgenomen in de collectie van het RMO in Leiden. Vlak na de vondst is daar voor het KZGW een gipsen afgietsel van gemaakt, die op zichzelf al weer een waardevol deel van de collectie is geworden.
6. Rond alle bijzondere gelegenheden rond het kanaal en de sluis zijn gouden, zilveren en bronzen penningen uitgegeven door de provinciale overheden en de stad Gent. In de collectie munten en penningen van het KZGW zijn exemplaren opgenomen voor de opening in 1827 tot en met die voor de 150e verjaardag in 1977. Een bijzondere traditie die de moeite van het bewaren meer dan waard is voor toekomstige gelegenheden.

De werkzaamheden aan het kanaal en de sluizen in Terneuzen en Sas van Gent in het begin van de 20e eeuw werden vastgelegd door Sijtze Reinder Elzinga. Hieronder een selectie van zijn foto’s waarvan er 21 op de tentoonstelling zijn te zien. Klik hier voor meer informatie over het werk van Elzinga ter plaatse.