Axel 1446 – 1586

Na het vorige blog van 19 augustus is er opnieuw aanvullende informatie over de Axelse rederijkers. In 1446 hebben we waarschijnlijk nog niet met rederijkers te maken, maar de gezellen van de heer van Axel speelden een spel voor het schepenhuis in Dendermonde: ”xiij in maerte speelden de ghesellen van mijnen heere van Axele t spel voer schepenen huus, hemlieden ghegheven in hoescheden ij schellinghen grooten. [1] Het gilde van Sinte Ontcommere speelde in Axel in 1571 met Pinksteren een spel en dat is de laatst bekende vermelding met de kamernaam:

Jtem ghepresenteert tgulde van S[in]te onco[m]mere
spelen[de] Rethorikel[ic] een spel sinxen lxxj xxx s[chellinghen] p[arisis] [2]

Van de algemene omschrijving rederijkers is nog een latere vermelding aangetroffen en wel van hun deelname aan de processie in 1586. [3] Dit was trouwens de laatste processie die gehouden werd in Axel, want in dat jaar veroverde Maurits Axel op de Spanjaarden.  Alle bekende gegevens over Axel tussen 1446 en 1586 zijn inmiddels uitgewerkt en te downloaden:  Rederijkers Axel 1446-1586. De uitwerking bestaat uit volledige transcripties onder vermelding van de bron en de rubriek.

Nog meer zotten in Goes

Eerder zagen we al dat de zot Hanne Puysse met regelmaat acteerde voor het St.-Jorisgilde in Goes. [4] Ook van elders werden door deze schutterij zotten aangetrokken. Zo traden in 1538 behalve Hanne Puysse de zot Cryn de Zayer en de zot van Yersike op tijdens de vieringen van de opscote (het schieten van de gaai). In de rekening van 1539-1540 lezen we een betaling voor het volgende: de Sot vuyt wolversdyck voor zyne arbeijdt ter schutterie gedaen iij dagen ende slapen. Tot slot begeleidde de zot van Reimerswaal in 1549 de schutters van St. Joris op hun tocht (een schutterswedstrijd?) naar Bergen op Zoom. [5]

Sluis 1497

A luy de deux kennes de vin p[rese]ntez a ceulx de la-
Rethoricque de lad[ite] ville Le Jour de la process[ion] de
Lad[ite] ville de lannee iiijxx dixsept [1497] qui au pris de
xij s. p[ar] La kenne co[m]me dess[us] font xxiiij s. p[arisis]

Wat u hierboven leest, is middelfrans en deze post is te vinden in de domeinrekening van Sluis 1497-1498. [6] Er worden 2 kannen wijn gepresenteerd aan de rederijkers van Sluis, die in 1497 hebben deelgenomen aan de processie. Het is niet duidelijk om welke processie het gaat. De rekening begint met 12 juli 1497 om een jaar later te eindigen. Druppelgewijs vinden we steeds meer informatie over de rederijkers van Sluis. We wisten al dat ze in 1496 meededen aan het grote landjuweel in Antwerpen en ook dat ze een rol vervulden bij de intocht van Filips de Schone in 1498. Nu lezen we over de deelname aan een processie.

In feite is deze rekening een stadsrekening. Er is een flink aantal bewaard gebleven in Brussel vanaf het jaar 1497 weliswaar met hiaten. In Sluis werden – evenals in tal van andere Zeeuws-Vlaamse plaatsen – rekeningen in tweevoud opgesteld. Het ene exemplaar was bedoeld voor de stad zelf, de andere voor het grafelijk hof in Rijsel. Sluis deed dat tweetalig. De middelnederlandse tekst werd in de vertaling op de voet gevolgd en de kosten van het opstellen van de rekeningen inclusief de vertaling in het Frans plus de aanschaf van papier of perkament staan vermeld in de rekening bij de diverse betalingen.

Bij bovenstaande post over de rederijkers wordt in de marge aangegeven dat er niet meer mag worden uitgekeerd zonder toestemming van de magistraat. De eerste jaren na deze rekening ontbreekt de rubriek presentwijnen volledig en zijn er geen vermeldingen van rederijkers meer aangetroffen. Er is echter nog flink wat tijd nodig om deze rekeningen te bestuderen, want ze zijn nogal aan de forse kant. De nummering van de folia varieert van f. 90 tot f. 175. De stad had veel schulden en om die reden flink veel geld geleend. Een groot deel van de rekeningen handelt dan ook over de rentebetalingen. Vooropgesteld dat men kon uitkeren, want anders staat er simpelweg neant [niet] en werd het verschuldigde bedrag doorgeschoven naar een volgend jaar.

DBNL verrijkt met 9 eeuwen literatuurgeschiedenis

Ter gelegenheid van het 20-jarig jubileum van DBNL is de achtdelige reeks Geschiedenis van de Nederlandse Literatuur (GNL) toegevoegd aan de DBNL-collectie. De GNL beschrijft ruim negen eeuwen aan Nederlandse en Vlaamse literatuurgeschiedenis op 6.824 pagina’s.

Bronnen

De digitale bestanden van Axelambacht en Sluis zijn beschikbaar gesteld door Adrie de Kraker m.m.v. de vrijwilligers Rinus Willemsen, Jan van Loo, Dries van Dixhoorn, Joop van Hecke en Kees van de Broeke.
[1] ARA Brussel RK 38014: Stadsrekening Dendermonde 1446-1447. Bron: Alph. de Vlaminck, ‘Les anciennes chambres de rhétorique de Termonde’, Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring der stad en des voormaligen lands van Dendermonde, 8 (1900), 80, noot 4.
[2] ARA Brussel RK 42326: Rekening Axelambacht 1571-1572, f. 25r.
[3] ARA Brussel RK 42329: Rekening Axelambacht 1585-1586, f. 19r.
[4] Zie ons blog Van ghenougten en zotten.
[5] Gemeentearchief Goes, handschriftencollectie inv.nr. 168: Geschiedkundige aantekeningen betreffende de rederijkers en de schuttersgilden te Goes, in het bijzonder betreffende de schuttersschilderijen, verzameld door dr. J. en mr. J.G. ab Utrecht Dresselhuis. 1853, 1854 (1 omslag).
[6] ARA Brussel RK 7218: Stadsrekening Sluis 1497-1498, f. 101v.

Geplaatst door Jan van Loo op 30 september 2019.

Terug naar Rederijkers in Zeeland