Terug naar Rederijkers in Zeeland

De Roode Lelie

Zinspreuk: Versaemt wt jonsten
Patroonheilige: H. Apollonia, naamdag 9 februari, eerder 8 februari
Vroegste bronvermelding: 18 juli 1547
Bron: Zeeuws Archief, toegang 5025, inv.nr. 4345, Schepenaktenboek, 1541-1553, 201 verso, (scan 207)
Laatst bekende bronvermelding: 18 december 1637
Bron: Universiteitsbibliotheek Utrecht (UBU) Hs 8 K 28 vermeldt op f. 66 (scan 156) de datum van 18 december 1637.

Fragment van het voorblad van het statuut uit 1594 met daarop de zinspreuk van de rederijkerskamer de Roode Lelie uit Brouwershaven.

Geschiedenis:

De kamer van Brouwershaven komt voor het eerst voor in de rechtsregisters van de stad op18 juli 1547. Ondanks het feit dat Cornelis Cornelis sone verbannen is, blijft hij gehouden zijn betaling te voldoen aan de kamer van de ‘roede lelie’, zoals blijkt uit een akte van de kamer. Hij blijft gevangen op het stadhuis tot hij viervijfde van de boete van vijf pond heeft voldaan.
Op 3 juli 1553 ontvangen Janssen de vriesse en Geerbrant Geerbrantssen ieder een vergoeding voor ‘verteerde coesten vpde camer vande rode Lelije’. En op 19 mei 1557 ontvangt Marten Jansse als ‘prinsse van de roede lelye’ 1 schelling en 2 grooten Vlaams van de kamer.
Een handschrift van deze kamer bevat teksten van door haar opgevoerde spelen van de jaren 1559 tot 1636. In 1567 worden, in een verordening op de accijnzen, de schutters en rederijkers samen genoemd. De stad kent de ‘rethorosijnen zoe wanneer sy coninxs feest houden een 1/2 arme rynssche wijns’ toe.

Na de overgang van Brouwershaven naar protestantse zijde nam de overheidscontrole op de kamer toe. De kamer kreeg alleen toestemming tot spelen als ze haar stukken door de predikant liet controleren. In 1594 ontving ze een nieuw reglement. De raad bepaalde tevens dat de rederijkers verkiesbaar waren in een van de schuttersvendels. Vanaf de jaren negentig speelde ze evenwel nauwelijks meer een rol in het publieke leven. Steun van de overheid kreeg ze niet langer. Aanvragen daartoe werden geregeld afgewezen, voor het laatst in 1605. Toch was de kamer rond 1627 (Archief Classis Zierikzee, acta, inv.1) actief en in de jaren 1636-1637 schreef J.P.Rontsaet zijn teksten in het kamerboek.

Bron: DBNL

Bronnen

Publicaties:

H. Meyling, Esbatementen van de Rode Lelije te Brouwershaven, Utrecht, 1946:

• Een Esbatement van Jan Goemoete, p. 1.
• Een Esbatement van Tcalf van Wondere, p. 25.
• Een Esbatement van Een crijsman, p. 55.
• Een Esbatement van Meer gheluck ende Heer Profijt, p. 76.
• Een Esbatement van Alit en Lijsbith, p. 105.
• Een Esbatement van een Schoorsteenvagher en een Schoelapper, p. 140.
• Een Esbatement van Bijstier, p. 146.
• Een Esbatement van Luerifers, p. 172.
• Een nieu lied ter eeren van retorica, p. 179.
• Een meijlideken, p. 181.
• Een Esbatement van Boertelijck sin, p. 182.
• Een meijlideken, p. 193.
• Een bademendtspel van Jacop Pierter Rontsaet, p. 195. ‘Pierter’staat ook in het handschrift (f. 64r).
• Bijbels Tafelspel, p. 199.

Bibliografie / Literatuur:

• W.M.H. Hummelen, Repertorium van het rederijkersdrama 1500-ca. 1600. Herziene editie 2003.
• Femke Kramer, Mooi vies, knap lelijk. Grotesk realisme in rederijkerskluchten. Hilversum 2009.
• H. van der Linden, Een esbatement van een crijschman die een buermans paert steelt. Ongepubliceerd werkstuk. Arkel 1984.
• H. van der Linden, ‘De Roode Lelije: een zestiende eeuwse rederijkerskamer te Brouwershaven’; in: Kroniek van het land van de zeemeermin, 11 (1986), 75-90.
• P.J. Meertens, Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw, Amsterdam, 1943, 116-117.
• H. Meyling, Esbatementen van de Rode Lelije te Brouwershaven, Utrecht, 1946.
• J. Tersteeg,  ‘The Brouwershaven Chamber of Rhetoric De Roode Lelie and the Esbatement van vijf personagien ghenaemt Jan Goemoete’. In A. Lascombes & S. Higgins, European Medieval Drama 4. Selected proceedings from the European medieval drama festival and conference, Camerino, August 1999. Turnhout 2000: Brepols, pp. 127-140.
• C.G.N. de Vooys, ‘Onbekende zestiende-eeuwse esbattementen van een onbekende Rederijkerskamer’; in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, Jaargang 55, 1936, 211-224.

Archivalia:

Zeeuws Archief:
Toegang 5025, inv.nr. 4345, Schepenaktenboek, 1541-1553, 201 verso (scan 207), 18 juli 1547.
Toegang 5025, inv.nr. 4346, Schepenaktenboek 1553-1557, 1verso/2recto (scan 7), 3 juli 1553.
Toegang 5025, inv.nr. 4346, Schepenaktenboek , 1553-1557, 19 recto (scan 258), 19 mei 1557.

Handschriften van de esbattementen van De Roode Lelie in UB Utrecht onder UBU Hs 8 K 28. Je kunt aldaar het handschrift bekijken en zelfs in PDF downloaden. Het begint met de ordonnantie uit 1594, dan volgen de toneelstukken en er wordt besloten met gedrukte samenvattingen van de toneelstukken door C.G.N. de Vooys.
Fol. 54: Na het koningsfeest van Floris Adriaansen wordt op 9 februari 1562 een toneelspel opgevoerd dat Meiling ‘Het esbattement van de bijstier’ noemt.

Zeeuws Archief: Toegang 5424.1, Acta classis Schouwen-Duiveland, Nederlandse Hervormde Kerk 1587-1949, deel 1: classis Zierikzee 1607-1634:

• 28 juli 1627, p. 330-h (scan 170): G. Udemans stelt voor ‘alzo nu onlangs de kamerspelen hebben begonnen levendig te worden eerst in Oosterland daarna in Brouwershaven’ om de broeders van Brouwershaven te vermanen.
• 27 oktober 1627, p. 335-d (scan 173): de kerk van Brouwershaven blijft gehouden om de rederijkers te vermanen en te verhinderen dat ze battementen opvoeren.
• 23 februari 1628, p.340-f (scan 175): Lucas Spierling als kerkeraad moest de magistraat van Brouwershaven bidden en verzoeken om rederijkers niet toe te staan om te spelen. De vergadering was tevreden over zijn verslag, maar vroeg toch of de kerk een oogje in het zeil bleef houden.
• 26 april 1628, p. 343-e (scan 177): De ouderling E. Vicent Woutermans te Brouwershaven meldt dat als de rederijkers opvoeringen spelen, dat zal worden gemeld bij de magistraat.

Varia

^{Repertorium rederijkerskamers DBNL:
De Roode Lelie: BEKIJK BRONNEN}

Laatst bewerkt: 16 december 2024.

Terug naar Rederijkers in Zeeland