Terug naar overzicht blogs

De inventarissen

De inventaris van de archieven van de gemeente ‘s-Gravenpolder uit 2011 vermeldt in de inleiding het bestaan van de rederijkersvereniging De Fiolieren waarvan toneelrollen bewaard zijn gebleven. Bij inventarisnummer 1182 valt vervolgens te lezen: “Stukken over de behandeling en het gebruik van de toneelrollen van Rederijkerskamer De Fiolieren 1950-1969.” Over de rollen zelf en overige rederijkersarchivalia geen woord en de toneelteksten in boekvorm blijven zelfs ongenoemd. Gelukkig is deze omissie onlangs rechtgezet met de inventaris van het archief van de rederijkerskamer De Fiolieren te ‘s-Gravenpolder 1596-1833. [1]

Deze aparte inventaris over de rederijkers bevat een zeer overzichtelijke inleiding van rederijkerskamers in het algemeen en die van De Fiolieren in het bijzonder en telt 52 inventarisnummers. Uniek zijn de 5 comparitieboeken met voornamelijk lijsten van de leden van het gilde en de data van hun bijeenkomsten. In beperkte mate staan er ook notities in aangaande boetes, rekeningen, benoemingen en dergelijke. De comparitieboeken hebben de jaartallen 1619-1733 gekregen, waar 1833 had moeten staan. De meest recente datum die ik echter heb kunnen vinden, staat aan het einde van het laatste comparitiedeel en vermeldt een feest op 6 januari 1818. Dus die datum houden we voorlopig aan als de laatst bekende datum.

Het hoogtepunt van de beschrijvingen wordt gevormd door de 42 nummers (inclusief dubbelen) met toneelteksten waarvan de toneelrollen in 17 kokers worden bewaard. Op dit moment wordt nagedacht over hoe al dit materiaal het best toegankelijk gemaakt kan worden. Men moet daarbij denken aan publicaties in transcriptie van de toneelstukken, artikelen over de toneelstukken en digitalisering van de archivalia door middel van scans of foto’s.

De toneelstukken van Het geselschap der Fiolieren

Dat er zoveel toneelspelen van de ‘s-Gravenpolderse rederijkerskamer bewaard zijn gebleven, valt zonder meer uniek te noemen. Er zijn er echter meer geweest getuige het lijstje hieronder. Het is te vinden achter in comparitieboek 1716-1740 (inv.nr. 5):

De twaalf zwarte nummers zijn niet overgeleverd, maar bij een analyse van alle toneelteksten mogen ze niet ontbreken. Het overgrote deel van de overgeleverde teksten is getranscribeerd door Herbert Mouwen, maar ‘Sanderijn en Lanslot’ (nr. 29) echter niet. Vreemd genoeg ontbreekt de vermelding van dit toneelstuk in de recente rederijkersinventaris. Die hoort er toch echt wel bij te staan, want in 1985 verscheen er een diplomatische uitgave van dit werk. [2]

Verrassend aan de twee lijsten zijn de hoeveelheid titels en de diversiteit van de theaterstukken die in het bezit waren van de kamer, die naar men mag aannemen, ook zijn opgevoerd door de kamerleden. ‘s-Gravenpolder was niet meer dan een plattelandsgemeenschap en je kunt je dan ook de vraag stellen voor wie de opvoeringen waren bedoeld. Gelukkig staan er in de comparitieboeken ook veel namen van de leden van de kamer en voor een deel van hen zal het wellicht mogelijk zijn om hun sociale status te bepalen. Tesamen met de analyses van de toneelstukken valt er dan uiteindelijk misschien toch iets te zeggen over het beoogde publiek van de ‘s-Gravenpolderse gemeenschap (en omstreken). Opmerkelijk is tenslotte dat, waar steden als Middelburg en Vlissingen al in de zeventiende eeuw hun activiteiten staakten, het Geselschap van de Fiolieren te s’-Gravenpolder het volhield tot in het begin van de negentiende eeuw. Hoe komt dat? Kortom, er is nog veel werk aan de winkel om al die kwesties te duiden.

Bronnen

[1] A. J. Barth, Inventaris van de Archieven van de Gemeente ‘s-Gravenpolder 1632-1969, Heinkenszand 2011 (Download) en A.J. Barth, Archief van de rederijkerskamer De Fiolieren te ‘s-Gravenpolder 1596-1833, Heinkenszand 2022 (Download).

[2] Hüsken, W.N.M. en F.A.M. Schaars (red.), Sandrijn en Lanslot. Diplomatische uitgave van twee toneelrollen uit het voormalig archief van de Rederijkerskamer de Fiolieren te ‘s-Gravenpolder. Nijmegen 1985.

Geplaatst door Jan van Loo op 17 april 2022.

Terug naar Rederijkers in Zeeland