Terug naar overzicht blogs

Queryn Brant

Item her queryn brant presbytere dewelck
ghemaect heeft een nieuwe slede
van sente ursele ende eene van sente cecilie
die de Retorycke van deser stede vut
zetten moeten zonder der stede cost
Maer hemlieden es toegheleyt thulpen
den extraordinaire costen v pond parisis [1]

Deze post uit de stadsrekeningen van Axel laat zien dat rederijkers in die plaats betrokken waren bij de processie. Queryn Brant, priester en organist, was vele jaren een van de organisatoren van de processie in Axel. Zijn vermeldingen in de stadsrekeningen zijn legio, maar nergens vinden we een bewijs dat hij rederijker was, ook in het citaat hierboven niet. Dus we kunnen hem (nog) niet boeken als rederijker.

Opvallend is dat de rederijkers de heiligen Sint-Ursula en Sint-Cecilia uitbeeldden, waar je Sint-Ontcommere (de patroonheilige van de kamer van Axel) zou verwachten. De laatste heeft trouwens als overeenkomst met Sinte Cecilia dat zij allebei werden gedwongen te trouwen. Rond de processie vinden we allerlei kosten vermeld in de stadsrekeningen, maar de informatie over welke taferelen te zien waren, blijft daarbij achter. Wel genoemd worden: duivels, huisjes die getrokken werden, Sint Joris en de draak, Sint Sebastiaan en Sint Victor, een reus, (de bursse van) Judas (met datter inne ghesteken was), de hel enzovoorts, genoeg om je enigszins voor te stellen wat er te zien geweest zal zijn.

Ook opvallend is het gegeven dat de rederijkers de sleden moesten bemannen en laten uitgaan zonder dat het de stad iets zou kosten. Uitgezonderd daarvan waren buitengewone kosten en het maakwerk van Queryn Brant behoorde kennelijk tot die categorie.

De betaling van 5 pond aan Queryn Brant

Processie Axel 1556

Het gebruik van sleden om taferelen uit te beelden was in die dagen gemeengoed. Dat blijkt ook uit de processie van 1556, zo’n 20 jaar later. Was er hierboven vooral aandacht voor heiligen en duivels, hierna gaat het over tableaus met bijbelse voorstellingen. Hoe de ontwikkeling bij de achtereenvolgende processies precies is verlopen, kan pas worden vastgesteld als we alle jaren met elkaar vergelijken. In 1556 lijkt het dat we te maken hebben met een min of meer gestandaardiseerde optocht. Per ghebuerte (straat, buurt of wijk of deel ervan) verzorgde men gezamenlijk een slede. Elk jaar gaat het daarbij om dezelfde taferelen en om dezelfde volgorde in de optocht. Vergelijk met de optocht uit 1550 maakt dat duidelijk. [2] Alleen de laatste twee posten zijn in 1556 toegevoegd ten opzichte van 1550. Het is niet bekend of en in hoeverre rederijkers hebben deelgenomen aan de ommegang van 1556.

Eerst ghepresenteert der ghebuerte van coolaert
de schietre ende eloy snoucq met huerlieder consorten
voor tvutreeden van deerste slede, hoe Adam
ende Eva veriaecht waeren vuten paradyse vyf
poortkannen ten xviij grooten de poortkanne ij karolusgulden v stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte vanden huuse
vincent persoon streckende tot ende metten huuse
Jan persoon voor tvutreeden vanden slede van
abraham ende ysaac iiij poortkannen xxxvj stuijvers

Item ghep[rese]nte[er]t der ghebuerte vand[en] cooremaerct
voor tvutreede[n] vand[en] derde slede hoe moyses
de geboden ontfynq, en[de] Aaron tgulden
calf ghoot vj poortk[annen] ij karolusgulden xiiij stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte van pietere
smet ende thuus meestere pietere pit met huerlieder
consorten voor tvutreeden vanden vierde
slede wesende de bootscap van maria iij
poortkannen xxvij stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende van
anthuenis vernestele westwaert tot ende metten
huuse van heer pauwels dullaert ende
heer cornelis de durpere voor tvutreeden vanden
v^e slede wesende betlehem iiij poortkannen xxxvj stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte van stan de grauens
tot ende metten huuse Lieuin goossins voor
t vutreeden vanden vj^e slede daer ons heere
Inden tempel onder de docteurs zidt iiij poortkannen xxxvj stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende vanden
huuse michiel de brune westwaert tot ende
metten huuse pieter de voghelaere ouere beede
zyden vanden strate voor tvuytreeden
vanden vije slede wesende herodes met
zynen knechten iij poortkannen xxvij stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende vanden
huuse Jan euerdeys, tot ende metten huuse
Jacop de Ionghe vp beede de zyden vanden
straten voor tvutreeden vanden slede wesende
ons heere Int houeken v poortkannen ij karolusgulden v stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende
vanden huuse heer cornelis ende heer pauwels
westwaert tot adriaen spruytens voor
tvuytreen vanden x^e slede wesende daer
annas Inden troone zidt ende noch een
andre daer cayphas Inden troone zidt
iiij poortkannen xxxvj stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte vanden maerct
voor tvuytreen van drye sleden te wetene
Pilatus Inden troon Herodes ende den
berch van caluarien tsamen x poortk[annen] iiij karolusgulden x stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende
vanden huuse yngle boone tot stadtboom vp
beede zyden vanden strate voor tvuytreeden
vanden xj^e slede te wetene daer Iudas
In verhanghen was iiij poortkannen xxxvj stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende
vanden huuse salomon olivierssoone tot ende
metten huuse peetken meersman voor
tvuytreen vanden slede vanden gheesselinghe
onsheeren iiij poortkannen xxxvj stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende vanden
huuse anthuenis houcke metten wacken dale
tot ende metten hospitael straetken voor tvuytreen vanden
slede daer onsheere
ghecroont was iiij poortkannen xxxvj stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte
streckende vanden huuse Jan buyse
vp beede de zyden vanden strate
tot ende metten huyse bauwen bake
voor tvuytreen vanden slede daer
pilatus ons heere den volcke vertoochde
v poortkannen voorzeid ij karolusgulden v stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte van Ian
de smet euerden vp beede zyden vanden
strate tot ende metten huuse willem dhooghe
voor tvuytreen van onsheere ende Ioden metten
Loopende cruyce vj poortkannen ij karolusgulden xiiij stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende vanden
huuse salomon kerstens westwaert tot ende
metten huuse Ian zacq ende Lieuen tayaert voor
tvuytreen vanden slede vanden verrisenesse
onsheeren v poortkannen ij karolusgulden v stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte streckende
vanden huuse van crispiaen de zuttere tot
ende metten huuse Joos corseel vp
beede zyden vanden straten voor tvuytreen
vanden Reuse iij poortkannen xxvij stuijvers

Item ghepresenteert der ghebuerte vander
clyncke muelene vertooghende tvrauken
van samarien iij poortkannen xxvij stuijvers [3]

Bronnen

[1] GA Axel 605 J 128, Boek der Stadsrekeningen 02 1532 1533, 32v. De afkortingen zijn opgelost.
[2] J. Wesseling, De geschiedenis van Axel, Groningen 1966, 38.
[3] GA Axel 607 J 129a, Boek der Stadsrekeningen 03 1555 1556, 126r-127v. In verband met de leesbaarheid zijn de vele afkortingen voluit geschreven.

Geplaatst door Jan van Loo op 29 december 2017.

Terug naar Rederijkers in Zeeland