Terug naar overzicht blogs

De schilder/tekenaar Jacob Schwartzenbach is de laatste in de serie over drie Veerse rederijkers met elk een andere invalshoek. Eerst is Thomas Barbier besproken met nadruk op zijn genealogische gegevens, gevolgd door de drukker Cornelis Marinus van de Graaf met aandacht voor diens drukwerken. In deze derde aflevering zal de aandacht uitgaan naar de kunstenaarsactiviteiten van Jacob Schwartzenbach. In 1789 treedt hij toe tot de Veerse rederijkerskamer Missus Scholieren en wordt hij meteen gekozen als secretaris [1], later treedt hij ook op als prins. Zijn devies: Spoed uw langzaam.

Wat is er terug te vinden van zijn werk? Een flink deel ervan hebben we al gezien bij de bespreking van de drukker C.M. van de Graaf. [2] Zo zagen we bijvoorbeeld portretten van de dominees Tollé en Bruining. Andere portretten zijn van pastoor Martinus Kouwenhoven, de Veerse burgemeester Jakob Johan Andriessen en van een onbekende jonge vrouw en jongeman die elkaars pendant zijn.

                                                             
Onbekende jongedame                                                                                  Onbekende jongeman

Schwartzenbach tekent in 1790 een prent van de plattegrond van een dertiende-eeuwse kapel met bijbehorende tekst. [3]

Zijn vakmanschap als kunstenaar wordt in 1785 benut als hij voor de stad bemiddelt bij de aanschaf van het schilderij De rede van Veere in 1651. Nadat hij het ook gerestaureerd heeft, wordt het enorme schilderij (165cm x 290 cm; er zijn maar liefst 147 schepen afgebeeld) opgehangen boven de schouw in de raadszaal van het stadhuis. De laatste restauratie van dit schilderwerk vindt plaats in 2011. Merkwaardig is dat hierbij de signatuur van de kunstschilder Philip van Macheren niet meer werd aangetroffen. [4] Afbeelding: plattegrond kapel uit 1332.

Of Schwartzenbach speciale interesse had in zeevaart, is niet bekend, maar een feit is dat hij begin 19e eeuw heeft samengewerkt met de zeeschilder Engel Hoogerheyden. Van de grisaille over de storm voor de haven van Veere uit 1800 wordt vermoed dat er samenwerking geweest is tussen deze twee kunstenaars, misschien wel vanwege de nauwkeurige weergave van het Veerse stadhuis. [5]

Van de grisailles uit 1804 staat zijn medewerking wel vast, maar waaruit zij precies bestond, is niet bekend, dus ook niet hoe groot zijn aandeel is in deze producties. Het gaat om 2 gerelateerde schilderingen, een over het bemannen van de vloot in de haven van Vlissingen (hier afgebeeld) en een over het verlaten van de haven van Vlissingen. [6]

Naar hedendaagse begrippen valt Jacob Schwartzenbach wellicht geen groot kunstenaar te noemen. Zijn kunstenaarsactiviteiten bestaan uit het maken van tekeningen, portretten, etiketten/ornamenten, restauratiewerkzaamheden en het samenwerken met tenminste één andere kunstschilder, namelijk Engel Hoogerheyden. Opnieuw is het echter verrassend hoeveel er na ruim 200 jaar te achterhalen valt.

Bronnen

[1] Zeeuws Archief 2515 Kamer van Retorica ‘Missus scholieren’ te Veere, inv. nr. 05 Veere: Rekeningenboek 1761-1793, 23 december 1789. Schwartzenbach is lid totdat de kamer in 1794 ophoudt te bestaan.
[2] Zie voor het werk van Schwartzenbach gedrukt door C.M. van de Graaf: blog 17.
[3] De portretten zijn te vinden via het RKD, de kapel via de site van het Rijksmuseum.
[4] Zeeuws Archief.
[5] Enthoven, Victor e.a., Een Zeeuwse zeeschilder. Engel Hoogerheyden (1740-1807), Vlissingen 2007, 69-71. De grisaille uit 1800 is te downloaden bij het Rijksmuseum.
[6] Idem, pp. 78-81. Downloadbaar via het Rijksmuseum: Bemannen van de vloot in Vlissingen en Verlaten van de haven van Vlissingen.

Geplaatst door Jan van Loo, 28 januari 2015.

Terug naar Rederijkers in Zeeland