Terug naar overzicht blogs

Het is dit jaar al weer 475 jaar geleden dat de spraakmakende Gentse spelen van 1539 plaatsvonden. Er werd gestreden om prijzen voor het schoonst inkomen, het verst komen, de kerkgang, de refreinen, het lied, de zot, het best vieren ’s avonds en het spel van zinnen. Dit rederijkersfestijn werd ook bezocht door de Axelse rederijkerskamer Sint-Ontcommere onder goedkeuring van de lokale overheid die maar liefst 75 gulden bijdraagt in de kosten van deze onderneming. [1] Een interessante post in de Axelse stadsrekeningen in verband met dit feest, is de volgende:
Item ghep[rese]nte[er]t m[eeste]^re wulfaert hellinc
sanc m[eeste]^re van brugghe van dat hy
ten ontbiedene van sam[en] met zynen

medeghesellen en[de] ooc een[en] organiste
van brugghe te ghendt ghecom[m]en is
omme der stede eere en[de] bystandt
te doene Inden goddelyken dienst [2]
Wat is hier gaande en wie is deze meester Wulfaert Hellinc?

Wulfaert Jansz. Hellinc is de zangmeester van St.-Donaas te Brugge en beroemd in zijn tijd als componist van polyfone muziek. [3] Een groep rederijkers van de rederijkerskamer de Heilige Geest in Brugge verzoekt aan de kapittelheren van Sint-Donaas of ze de zangmeester met zijn schola mogen meenemen naar Gent om hen te begeleiden bij de kerkgang ter opluistering van de stad. De kanunniken willigen dit verzoek in. En zo reist Wulfaert met zijn gezelschap en de rederijkers van Brugge af naar Gent. Het is goed mogelijk dat Hellinc zelf ook lid was van de rederijkerskamer de Heilige Geest. Lid of geen lid, waarom treedt hij vervolgens ook op met de Axelse rederijkers?

Antoon Viaene stelt dat de H. Geestbroeders zoveel succes hebben tijdens hun optreden in de kerk, dat ze door de mededingende rederijkers van de kamer De Vier Melcteelen van Axel [4] worden aangeklampt om ook hun kerkgang op te luisteren. [5]In een ander artikel [6] vertelt Viaene dat de schepenen van Axel zijn meegereisd met hun rederijkerskamer en dat zij Wulfaert vragen Sint-Ontcommere te begeleiden. Dit lijkt aannemelijker temeer daar de uitgave van 9 gulden in het Stadsrekeningenboek wordt verantwoord onder de vermelding By ordonnan[tie]. [7] De organist is vermoedelijk Cornelis van den Rijne. [8]

Overigens is Wulfaert geen onbekende voor de Axelaren. Hij is de zoon van Jan Hellinc die een huis en een hofstede bewoont in de Noortstraat in Axel. Jan Hellinc is eerst getrouwd met Jaquemyne Marten Jacobsdochter bij wie hij een zoon Jacob en twee dochters, Janneken en Melsken, heeft. Zijn tweede huwelijk is met Margriete Jan Cornelis Pieter Jansdochter (Margriete Pietersen) en bij haar heeft Jan Hellinc 3 zonen en 1 dochter: Wulfaert, Mincken, Pierken en Margriete. Na Jans dood volgt de boedelscheiding op 21 oktober 1540. De oudste wees (Janneken) is dan inmiddels ondergebracht bij haar broer Mr. Wulfaert Hellinc. [9]

Gezien het voorafgaande kan er met zekerheid vanuit worden gegaan dat Wulfaert Hellinc, die zich ook Lupus Hellinc noemde, afkomstig is van Axel. Zijn geboortedatum ligt rond 1494. In 1506 is hij al koorknaap aan de Brugse Sint-Donaaskerk. Op 24-jarige leeftijd in 1518 werd hij als lid van de hofhouding van Paus Leo X tot priester gewijd. Vanaf 1519 is hij weer terug in Brugge waar hij de rest van zijn leven blijft wonen en werken. Zijn optreden in Gent in 1539 doet vermoeden dat hij sympathie koesterde voor de reformatorische beweging. Niet lang daarna overlijdt hij op 15 januari 1541. [10]

Enkele bepalingen uit zijn testament zijn interessant om hier aan te halen. Zijn broer Pierken ontvangt uit handen van zijn voogd Jan Boel, met wie Margriete na de dood van Jan Hellinc hertrouwd is, het bedrag van 37 schellingen 6 denarii grooten van wijlen Mr. Wulfaert Ellinck zijnen Heer broedere. De huishoudster Barbele Marisaels ontvangt twee zilveren bekers en een afbeelding van de erflater. Nog eens twee zilveren bekers en kleding gaan naar zijn zoon Wulfutkin Hellinc, natuerlic kindt vanden testatuer. [11] Het is in die dagen niet ongewoon dat een priester nakomelingen heeft.

Lange tijd is de herkomst van Wulfaert Hellinc onduidelijk geweest. Hieraan is nu een eind gekomen doordat deze gegevens van de weeskamer duidelijk maken dat Wulfaert Hellinc uit Axel komt. Toch is het niet volstrekt zeker of hij er ook geboren is. De stadsrekeningen beginnen bij 1491 en vanaf 1494 vinden we Jan Hellinc vermeld. En uit die eerste vermelding in 1494 blijkt dat Jan Hellinc 3 pond moest betalen over het recht van de poort. De schepenen hadden hem namelijk in de ban gedaan en in onderling overleg is voor deze oplossing gekozen en daarmee de ban opgeheven. [12] Als Wulfaert in 1493 geboren is, kan dat dus ook elders geweest zijn.

Dient tot slot alleen nog de vraag beantwoord te worden of de rederijkerskamer van Brugge, de Heilige Geest, en de rederijkerskamer van Axel, Sint-Ontcommere, baat hebben gehad bij de ondersteuning van de beroemde en bekwame zangmeester en componist Wulfaert Hellinc. Het antwoord luidt: geen van beide kwam in aanmerking voor een prijs bij de kerkgang.

Bronnen

[1] Axel 606 J 129 Boek der stadsrekeningen 1535-1550, f. 41r
[2] Idem.
[3] Het voert te ver om binnen het kader van deze blog uitgebreid aandacht te besteden aan zijn composities.
[4] Deze benaming is ontleend aan het blazoen van de Axelse rederijkerskamer Sint-Ontcommere, waarop 4 melktelen (aarden schalen/kuipen om verse melk te laten romen) staan afgebeeld.
[5] Viaene, A., ‘Zangmeester Wulfaert Hellinc van Brugge op het rederijkersfeest te Gent 1539’. In: Biecorf, jaargang 68 (1967), 153-154.
[6] Viaene, A., ‘Wulfaert Hellinck van Axel. Zangmeester van de St.-Donaaskerk te Brugge Zijn optreden te Gent in 1539’. In: Biecorf, jaargang 71 (1970), 109-110.
[7] Axel 606 J 129 Boek der stadsrekeningen 1535-1550, f. 41r, vermelding in de linkermarge van de geciteerde post.
[8] Zie: Dewitte, A., ‘Cornelis van den Rijne 1502-1573. Organist van Sint-Donaas te Brugge. Commentaar bij een testament’. In: Biecorf, jaargang 73 (1972), 159-166.
[9] Axelambacht (oost van de Blije) weesboeken 1533-1546 (transcriptie) 118-119. Download hier.
[10] Tal van sites bieden een overzicht van de carrière van Wulfaert Hellinck, waaronder Wikipedia.
[11] Zie noot 9 141; Dewitte, A., ‘Wulfaert Hellinc van Axel. Zangmeester van Sint-Donaas te Brugge, Uitvoering van zijn testament 1541-1542’. In: Biecorf, jaargang 73 (1972), 355-358.
[12] Axel 606 J 126a Boek der stadsrekeningen 1492-1499, f. 98v.

Geplaatst door Jan van Loo, 7 augustus 2014.

Terug naar Rederijkers in Zeeland