Terug naar overzicht blogs

Sint-Ontcommere

De vrouw met de baard is terug van weggeweest, Europa zindert dankzij Conchita Wurst met haar optreden tijdens het afgelopen Eurosongfestival 2014. Maakte de vrouw met de baard in de vorige eeuw slechts furore als kermisattractie, eeuwen geleden dankte zij haar bekendheid met name aan de katholieke kerk: zij stond bekend onder de naam Sint-Ontcommer. [1]

Je moet wel goed kijken om de baard te zien in het bovenstaande detail van een initiaal uit het vijftiende-eeuwse getijdenboek van de prinsen van Trivulzio uit Milaan in het bezit van de Koninklijke Bibliotheek, maar hij is er wel. De legende rond Sint-Ontcommer vertelt, waarom zij die baard draagt. We worden daarbij teruggevoerd naar het Portugal in de eerste eeuwen van onze jaartelling.

Deze vrouw zou een Portugese prinses zijn geweest, was christin geworden buiten medeweten van haar heidense vader en had in het geheim de gelofte van kuisheid afgelegd uit eerbied voor Christus. Ontcommer was een schoonheid en dit leidde ertoe dat de koning van Sicilië bij haar vader om haar hand vroeg. Haar vader was verrast, verbaasd en woedend toen zij weigerde om te trouwen. Ze werd gegeseld en opgesloten in een kerker. In de eenzaamheid van haar sombere verblijf bad ze tot Christus om hulp, omdat ze haar belofte aan Hem wilde nakomen en als maagd door het leven wilde gaan. In haar gebeden vroeg ze of Hij er niet voor kon zorgen dat ze onaantrekkelijk werd voor elke man en vooral voor de koning van Sicilië. Na deze bede groeide er direct
een borstelige snor en een grote zwarte baard aan haar gezicht, waardoor zij zo lelijk werd dat geen man haar meer wilde, ook niet de koning van Sicilië. Dit leidde tot hysterie bij haar vader die besloot haar te laten kruisigen net als Christus. En aldus kwam deze martelares aan haar einde op de twintigste van de maand juli, waardoor 20 juli de feestdag van deze heilige is.

In populariteit doet zij niet onder voor de songfestivalwinnares Conchita. Ontcommer werd vereerd door geheel Europa en was geliefd in de Zuidelijke Nederlanden. Zij is vooral de troosteres voor mensen die bedroefd zijn, in het bijzonder voor vrouwen met huwelijksproblemen en wie haar aanroept in zijn stervensuur, overlijdt “zonder kommer”.

Wat heeft dit alles met de rederijkers te maken? De rederijkerskamer in Axel verkoos Sint-Ontcommer als patroonheilige. De eerste vermelding met deze naam van de kamer erbij vinden we in 1504 [2], de laatste dateert uit 1539 [3], daarna is er tot 1583 alleen sprake van de algemene term rederijkers. Natuurlijk vinden we de gekruisigde Sint-Ontcommer ook terug in het blazoen van Axel en het devies van de kamer luidt: God ontcommer elcx herte.

Tenslotte zijn we natuurlijk ook nieuwsgierig naar de schoonheid van Sint-Ontcommer en we hebben geluk, want zij werd ook afgebeeld zonder snor en baard. Hierbij het beeld zoals Hans Memlinc haar zag (klik erop om de schoonheid van Ontcommer beter te kunnen waarnemen).

Afbeeldingen

1. Koninklijke Bibliotheek: SMC1, f. 138r.
2. ± 1400, muurschildering. Nederland, Nijmegen, St-Stevenskerk.
3. > 1500. Steensculptuur; Frankrijk, Beauvais, Église st-Étienne
4. B.H. Erné en L.M. van Dis, De Gentse Spelen van 1539, (twee delen), ‘s-Gravenhage 1982, p. 304.
5. 1480, Memlinc, paneelschildering. België, Brugge, Memlincmuseum.

Bronnen

[1] Een andere bekende naam van deze heilige is: Wilgefortis. Kijk voor nog meer namen en meer informatie op www.heiligen.net.
[2] Axel 603 – J 126b Boek der Stadsrekeningen 1502-1512, f. 22r.
[3] Axel 606 – J 129 Boek der Stadsrekeningen 1535-1550, f. 41r.

Geplaatst door Jan van Loo, laatst bijgewerkt 13 mei 2014.

Terug naar Rederijkers in Zeeland