Thor-hamertjes zijn boven water. Baanbrekende vondst uit vroege middeleeuwen nu te zien in Zeeland (+ video)

4 juni 2020

Thor-hamertjes zijn boven water. Baanbrekende vondst uit vroege middeleeuwen nu te zien in Zeeland

>> video

(© tekst en video: PZC, 4 juni 2020)
Zelfs als je de expositie over Vikingen op Walcheren al hebt gezien, moet je terug naar Terra Maris in Oostkapelle. Daar is voor het eerst een baanbrekende vondst te zien die bij toeval is ontdekt in een depot in Groningen: vroeg-middeleeuwse amuletten, afkomstig van Walcheren, gewijd aan de Noordse dondergod Thor. ,,We hadden er niet één in Zeeland, en nu ineens twee.”

Conservator Aagje Feldbrugge ontdekte onverwacht twee bijzondere bewijzen van de aanwezigheid van Vikingen eind 9de eeuw op Walcheren: Thor-hamertjes, amuletten gewijd aan de Noordse dondergod Thor. ©Lex De Meester
Een centimeter of vijf lang zijn de Thor-hamertjes. Steeltjes met aan het ene einde een oogje, waarmee ze aan een kettinkje gehangen werden; en aan het andere platgeslagen einde de vorm van een hamer. Thor werd vereerd als de vernietiger van het kwaad, hij hamerde orde in de chaos. Gooide hij met zijn hamer, dan donderde en bliksemde het.

De Thor-hamertjes zijn dus niet groot van omvang, maar wel groot van historische waarde. ,,We wisten dat mensen op Walcheren in de vroege middeleeuwen, van de 5de tot het einde van de 10de eeuw, af en toe van geloof veranderden. Soms waren ze christen, soms hechtten ze meer geloof aan Noordse goden van de Vikingen die hier kwamen. We hadden daar alleen geen bewijzen van. Nu wel”, duidt Aagje Feldbrugge de waarde van de amuletten. ,,Bewijzen van het christendom zijn er veel, in de vorm van kruisjes die als hangertje werden gebruikt. Nu hebben we hangertjes die naar een Noordse god verwijzen.”

Feldbrugge, conservator van de archeologische collectie van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, stuitte bij toeval op de Thor-hamertjes. Voor een ander onderzoek was ze in het Noordelijk Archeologisch Depot in Nuis, Groningen. ,,Ik vroeg zo langs mijn neus weg: hebben jullie ook iets uit Zeeland? En ja hoor, toen kwamen deze hamertjes tevoorschijn.”

Ze was verbaasd, maar herkende ze ook meteen. ,,In de collectie van het Zeeuws Genootschap had ik een foto gezien van een aantal objecten die niet zelf in de collectie zitten. Daar staan deze twee hamertjes ook op. Ik wist alleen niet wat het waren, of hoe groot.”

Het Noordelijk Archeologisch Depot heeft de Thor-hamertjes in bruikleen gegeven, voor de duur van de expositie Vikingen op Walcheren? Vondsten, verhalen, feiten en fabels. Ze zijn hier ook echt op de goede plek, want de amuletten zijn ooit gevonden op het strand tussen Domburg en Oostkapelle, zeg maar op de stoep van Terra Maris. Daar vlak voor de kust lag ooit Walichrum, waar de naam Walcheren aan is ontleend. Vikingen vestigden zich daar en dreven handel.

Eeuwenlang lagen de Thor-hamertjes verborgen onder het water, onder het zand, voor de Walcherse kust. ,,Tot de adellijke familie Van Sminia uit Friesland ze daar in 1890 tijdens een strandwandeling vond”, vertelt Feldbrugge. ,,Ze waren hier op bezoek en hebben ze meegenomen naar Friesland en ze daar geschonken aan het Koninklijk Fries Genootschap. Uit dankbaarheid hebben ze wel een foto van de hamertjes gestuurd naar het Zeeuws Genootschap.”

Omdat we hier niet in Scandinavië zitten, zijn het ‘niet de allermooiste’ Thor-hamertjes, erkent Feldbrugge. ,,Maar ze zijn wel van iemand die hier heeft gewoond en die ze heeft meegenomen in zijn of haar graf. Of ze verloren is, wie zal het zeggen. En wie weet, misschien zijn er wel meer gemaakt, hier achtergebleven en ooit gevonden. Nu mensen ze kunnen zien en dus kunnen zien wat het zijn, duiken er misschien nog wel meer op. Bij mensen thuis. In de knopendoos van opoe.”

Museum Terra Maris is sinds deze week weer open. De expositie Vikingen op Walcheren? Vondsten, verhalen, feiten en fabels is nog te zien tot en met 18 april 2021.