Stadspaleontologie in Zeeland

20 augustus 2020

Als we het hebben over fossielen zoeken, denken we meestal aan grote steengroeven en bergen, waar we naar prehistorische planten en dieren kunnen gaan speuren. Maar ook dichter bij huis, in Zeeland, is het nodige te vinden. Niet in een berg of een steengroeve, maar gewoon op straat, in de muren van gebouwen of in stoepen. Zoals in Middelburg. Voor de bouw van bijvoorbeeld de abdij, de kerken, het stadhuis en de grote herenhuizen werden vanuit andere landen stenen aangesleept. Vooral uit België en Noord-Frankrijk.

Onze conservatoren Freddy van Nieulande en Herman Nijhuis verrichten al jaren onderzoek naar deze fossielen. Dit onderzoek heeft ook een naam: stadspaleontologie. Ze hebben veel van hun ervaringen op papier gezet en de komende tijd willen ze hun bevindingen ter beschikking stellen van de leden van het Genootschap: eerst online, en mogelijk ook in gedrukte vorm. In deze nieuwsbrief willen we van tijd tot tijd aandacht besteden aan hun onderzoek. Hierbij alvast een voorproefje uit de Herenstraat in Middelburg: de afdrukken van een Rostroconch Conocardium en een Hexagonaal Honingraatkoraal.

Rostroconch en Honingraatkoraal (Michelinia) komen voor in de zogenaamde Doornikse steen, ook wel Arduin , Blauwe steen en Belgisch marmer genoemd. Dit is een afzettingsgesteente in een zeemilieu en komt voornamelijk uit Zuidwest België, uit de omgeving van onder andere Doornik (vandaar de naam). Het heeft een ouderdom van ongeveer 350 miljoen jaar (het tijdvak is het Onder Carboon). We vinden hierin veel fossielen van zeebeesten, zoals koralen, schelpdieren en veel Brachiopoden.

In de stoepstenen vinden we het Honingraatkoraal (Michelinia). Het kenmerkt zich door de zes- en vijfvoudige vakjes, die samen een koraalkolonie vormen. In de Oostkerk zit een mooi exemplaar in de muur (tweede muurvak rechts van de ingang). In de colonnade aan de achterkant van het Stadhuis zit er ook een.

Het andere fossiel is een ‘tweekleppige’ en heet Rostroconch (uit het Onder Carboon, 350 miljoen jaar). ‘Tweekleppige’ staat tussen aanhalingstekens omdat het wel twee kleppen heeft maar geen scharnier (ze zitten aan elkaar vast). Dit is al een heel oud fossiel. Ze kwamen voor van het Vroeg Cambrium (550 miljoen jaar) tot het Laat Perm (25 miljoen jaar). Lang dachten we dat we te maken hadden met een fossiele zeelelie. Inmiddels weten we beter. Dit fossiel komen we ook vaak tegen, een erg mooie zit in de stoep van het huis in de Koepoortstraat (nr. 6). Niet alleen in Middelburg vinden we deze fossielen maar in alle oude Zeeuwse steden zoals Zierikzee, Sluis, Terneuzen, Tholen, Goes en Vlissingen.