Meinard Sprenger en de Zwartvoet Indianen

16 juni 2022

Tot de collectie van het KZGW behoort een bijzondere verzameling voorwerpen van de Zwartvoet Indianen uit Canada. Deze objecten, die in bruikleen zijn gegeven aan het Zeeuws Museum,  zijn eind negentiende eeuw door de Zeeuw Meinard Sprenger bijeengebracht.

Avontuurlijke geest
Meinard Jacob Iman Sprenger werd op 7 juli 1860 in Middelburg geboren. Als zoon van de burgemeester van Domburg lag een toekomst als notabele voor hem in het verschiet. Zijn avontuurlijke geest kon echter niet overweg met de beperkingen die zijn sociale klasse hem wilde opleggen. Een baan op een notariskantoor werd dan ook van harte ingeruild voor een werkervaringsplek bij een landheer in Somerset, Zuid-Engeland. Hier leerde hij hoe een boerderij op grote schaal beheerd kon worden.

Naar Canada
Zodra Meinard Sprenger 21 jaar was, kreeg hij beschikking over een erfenis. Deze was hem nagelaten door zijn moeder, die al enkele maanden na zijn geboorte was overleden. Het geld stelde hem in staat naar Noord-Amerika te vertrekken. Over zijn eerste omzwervingen in Noord-Amerika is niet veel bekend. Op een zeker moment plaatste hij een advertentie waarin hij zichzelf aanprees als ‘farmer pupil’. Zo kwam hij terecht op een boerderij in de Muskoka regio ten noorden van Toronto, Canada. Hier deed hij ervaring op als cowboy en wende hij aan het harde leven. Ook leerde Sprenger hier waarschijnlijk zijn latere compagnon Herbert Muntz kennen. Deze Brit was met zijn familie vanuit Engeland naar Canada geëmigreerd.

Calgary
Rond 1885 vertrokken Sprenger en Muntz samen naar Calgary. Deze stad ligt in de grasvlakten ten oosten van de Rocky Mountains. In 1883 was Calgary aangesloten op het spoorwegnetwerk en zo was de plaats dus verbonden met de steden in het oosten van Canada. Toen Sprenger en Muntz hier aankwamen, had Calgary circa vijfduizend inwoners. Het duo was hier echter niet om zich in de snelgroeiende stad te vestigen.

Domburg Ranch
Op zoek naar land volgden ze de vallei van de Bow River. Dit was een gebied waar nog vrijwel niemand permanent woonde. Wel waren er enkele rondtrekkende groepen Zwartvoet Indianen en cowboys die er kampementen aanlegden op de rivieroevers. Sprenger en Muntz kozen een stuk land ten zuiden van de Bow River. Ze maakten de grond gereed om er hun Domburg Ranch te beginnen. Terwijl ze hun blokhut aan het bouwen waren, woonden ze de eerste negen maanden in een tent. Op de Domburg Ranch fokten Sprenger en Muntz paarden en Hereford runderen.

Eenzaam
Het leven was er vrij eenzaam, al werden regelmatig met naburige veefokkers bijeenkomsten georganiseerd. Het ging dan om schietwedstrijden en kampementen om vee bijeen te drijven. Het compagnonschap tussen Meinard Sprenger en Herbert Muntz was geen lang leven beschoren. Enkele jaren later was Sprenger namelijk de enige eigenaar.

Zwartvoet Indianen
De Domburg Ranch lag slechts 10 kilometer van het Siksikareservaat. Dit reservaat is een van de Zwartvoet-reservaten die als gevolg van een verdrag uit 1877 in het leven zijn geroepen. De Zwartvoet Indianen werden verplicht in deze reservaten te wonen. Ze trokken echter regelmatig rond, bijvoorbeeld naar Calgary, om wat geld bij te verdienen of om handel te drijven. Dit deden ze vooral in de wintermaanden. Tijdens hun trektochten volgden ze meestal de Bow River.

Messcheden, mocassins en pijpentassen
Zo kwamen ze ook langs de Domburg Ranch en bezochten ze Sprenger. Hij was geïnteresseerd in hun messcheden, pijpentassen en kledingstukken en kocht deze van hen. Helaas is niet bekend van wie en wanneer Sprenger precies objecten heeft gekocht en wat hij ervoor heeft betaald. Alleen in een bewaard gebleven briefwisseling uit 1891 is hierover iets terug te vinden. Het betreft correspondentie tussen Sprenger en de toenmalige directeur van het Museum Volkenkunde in Leiden, Lindor Serrurier. Sprenger geeft hierin aan dat hij enkele jaren eerder een medicijntas voor 50 Amerikaanse dollarcent had kunnen kopen. Dit was evenveel als een beetje thee of suiker in die tijd.

Verzameling
In 1891 waren de bedragen echter door het toenemende, voornamelijk Britse, toerisme in de regio al flink gestegen. Een vergelijkbare tas kostte nu 2 tot 4 Amerikaanse dollar. Ook geeft Sprenger in de bewaarde brieven aan dat hij in zijn ogen maar langzaam een verzameling heeft kunnen opbouwen. En dat terwijl hij toch de Zwartvoet-taal enigszins verstond. Bovendien was hij zeer gehecht aan zijn verzameling.

Tweeduizend dollar
In 1894 verkocht Sprenger zijn 62 hectare tellende ranch voor 2.000 dollar aan zijn medewerker William Wyndham Channell. Hij besloot hiertoe, zo luidt het verhaal, als gevolg van een val van zijn paard. Dit maakte het werk op de ranch voor hem zo goed als onmogelijk. Sprenger bleef nog een aantal jaren in Noord-Amerika wonen, waarschijnlijk in de Verenigde Staten. Rond 1901 kwam hij terug naar Nederland. Hij besloot zich uiteindelijk in Domburg te vestigen.

Oostkapelle
Hier ontmoette hij onder de Domburgse badgasten een zeventien jaar jongere Schotse vrouw, Monica Duncan. Na hun huwelijk in 1904 ging het stel wonen in het nieuwe, door Sprenger gebouwde, huis genaamd De Wigwam. Later verhuisden ze naar Oostkapelle.

De door Sprenger in Canada verzamelde voorwerpen werden als decoratie in zijn huizen gebruikt. In 1968 verhaalde zijn weduwe in een brief aan haar nicht hoe trots Meinard op de stukken was. Ook meldt ze dat de voorwerpen in hun huizen in Domburg en Oostkapelle aan de muren hadden gehangen. Toen zij dit schreef, behoorden de voorwerpen van de Zwartvoet uit zijn privéverzameling al tot de collectie van het Zeeuws Genootschap. Meinard Sprenger overleed namelijk op 25 mei 1951.

Bronnen
De hier opgenomen informatie is een bewerking van een hoofdstuk uit het boek Zwartvoet indianen; de collectie Sprenger, door Clifford Crane Bear, Caroline van Santen en Lea Zuyderhoudt (Middelburg 2010). Afbeelding: Jurk van leer, Zwartvoet Indianen, Alberta/Canada 1875-1890 (Collectie Online B191-64, Zeeuws Museum, foto Ivo Wennekes).
Dit artikel is eerder gepubliceerd op Zeeuwse Ankers.

Afbeeldingen:
– Moccassins uit de Collectie van Meinhard Sprenger (Collectie Online B191-26)
– Jurk van leer uit de collectie van Meinard Sprenger (Collectie Online B191-64)