Interview met Fifi Visser over de documentaire Tijdgravers

19 oktober 2020

Zeeuwse schatbewaarders
Filmmaker Fifi Visser dompelde zich onder in de wereld van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen en maakte er een documentaire over. “Tijdens mijn eerste bezoek had ik het gevoel dat ik een parallel universum binnenstapte. Zoevend met een lift naar de spelonken van Middelburg, langs kelders en gangen waar geen daglicht komt. Hier bewegen conservatoren zich rond als schatbewaarders van een tweehonderdduizend objecten tellende historische collectie. Aanvankelijk liep ik niet warm voor het idee “iets” te doen rond het 250-jarig bestaan van het Genootschap. Te stoffig vond ik. Maar de bevlogenheid van de conservatoren, die er werken op vrijwillige basis, maakte indruk. Hier zit wel degelijk een film in, dacht ik.

Bevlogenheid
In de tijd van de ontdekkingsreizen heerste er een grote verzamelwoede. Van landkaarten tot schelpen, van fossielen tot prenten. Je kunt het zo gek niet bedenken of er werd een collectie omheen aangelegd. Vrijwel alle collecties zijn in de loop der tijd uit elkaar gevallen, aan musea gegeven of verloren gegaan. Behalve deze wetenschappelijke collectie dan: historisch erfgoed dat wetenschappers van heinde en verre naar Zeeland trekt. Tijdgravers gaat echter niet over deze collectie, althans niet direct. De focus ligt op de conservatoren , die heel goed kunnen uitleggen waarom zo’n schelp of steen interessant is, maar niet snappen waarom jij dat als buitenstaander niet snapt. Hun bevlogenheid werkt aanstekelijk. Als je door hun ogen kijkt, ziet wat zij zien, opent zich een wereld.

Babykrokodil
Conservator Mark Bosselaers, een wetenschapper met een lange grijze baard, die zich bezig houdt met fossiele resten van walvissen, heeft een rol in de film. Hij wil weten hoe de evolutie is verlopen en vertrouwt geen enkele theorie op dit gebied, zelfs die van Darwin niet, Een grote groep walvissen is uitgestorven en we weten niet waarom. Het blijkt dat grote zoogdiersoorten zo’n twee à drie miljoen jaar “meegaan”. Voor de mensheid is dat slecht nieuws , technisch gesproken zit onze tijd erop. Bosselaers legt de verbinding van een walvisbot naar ons, Zo’n bot gaat over ons allemaal. Sommige mensen zoeken naar het mysterie van het leven middels het onstoffelijke : muziek , liefde, God. De conservatoren van het Genootschap zoeken naar bezieling en kernwaarden door middel van dingen. Een schitterende schelp is gevormd uit één celletje, hoe kan dat?  Iemand zegt in de film dat zijn brein te klein is om het te bevatten. Toch doet hij een poging daartoe, hij wil de dingen kunnen duiden. Ik vind dat van een ontroerende schoonheid.
Objecten zijn in de film van heel dichtbij in beeld gebracht. Dan zie je hoe mooi en veelbetekenend ze zijn. Een krokodilletje dat uit zijn ei kruipt en precies op dat moment op sterk water is gezet. Je ziet hoe het leven begint, de dynamiek van het gretig naar het daglicht toehappen. De babykrokodil symboliseert ook een wereld waarin de tijd is stilgezet. De wereld raast door, maar in de ondergrondse kelders en gangen van Middelburg staat ie even op pauze.

Interview met Fifi Visser over Tijdgravers in het Prins Bernard Cultuurfonds Magazine (Jubileumuitgave , Oktober 2020 , pag.57) door Alexander Hiskemuller