In gesprek met: conservator Anna de Bruyn:

16 februari 2022

‘Oude prenten geven mij een historische sensatie.’

Kunsthistorica en conservator Zelandia Illustrata Anna de Bruyn heeft in het bijzonder iets met prentkunst, want zegt ze: ‘Prenten zijn wijdverspreid en ze zijn zo toegankelijk. Anders dan bij een schilderij kom je heel dichtbij. Prenten kun je in je handen houden, je kunt de geur van het papier ruiken en je merkt of het papier dun of dik is. Kortom, ze geven je op veel manieren een historische sensatie.’

Anna (27) kwam een aantal jaren geleden speciaal naar Middelburg voor een studie kunstgeschiedenis, antieke cultuur en filosofie aan de Roosevelt Academy, vanwege de hoge kwaliteit van het onderwijs in de Zeeuwse hoofdstad. ‘Jazeker, vanwege de geweldige docenten en het kleinschalig onderwijs en ik mocht ook nog in het oude centrum van Middelburg wonen.’ Kunstgeschiedenis heeft haar van jongs af aan geboeid en gegrepen. ‘Ik herinner mij dat ik met mijn ouders op vakantie ging en we oude kerken bezochten. Dat boeide mij enorm. We leven in het nu, maar door de kunst en de afbeeldingen kunnen we nog oog in oog staan met het verleden en dat is een intrigerende ervaring.’

Aanvankelijk had Anna een brede kunsthistorische interesse, maar die spitste zich toe toen zij stage liep bij de Middelburgse prentenhandelaar Frans Laurentius. ‘Ja, zo zijn de prenten op mijn pad gekomen en ze hebben mij niet meer losgelaten.’
Overigens, als ze zou moeten kiezen tussen bijvoorbeeld een houtsnede, ets, gravure of litho? ‘Dat is moeilijk. Elke techniek heeft zijn eigen schoonheid. Ik vind het wel mooi als een kunstenaar durft te experimenteren, zoals Hercules Segers.’ Anna vervolgde haar opleiding aan de Universiteit Utrecht voor haar master. Ze deed werkervaring op in het Groeningemuseum in Brugge waar ze meewerkte aan een tentoonstelling over de vroege boekdrukkunst en als lid van een onderzoeksteam in Rome voor het opsporen en bestuderen van Nederlandse prenten die bewaard worden in Italiaanse collecties. Sinds 2018 is ze ook conservator van de Zelandia Illustata bij het Genootschap.

Daarnaast is Anna sinds 2019 een promotietraject gestart aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze doet onderzoek naar innovaties in illustratiepraktijken tijdens de ontwikkeling van de boekdrukkunst, met name hoe manieren van illustreren veranderen in de overgangstijd van het handgeschreven manuscript naar het gedrukte boek. Daarvoor bestudeert ze een aantal ‘boekproducenten’ uit de 15de eeuw, zoals Colard Mansion uit Brugge en vakgenoten die onder meer leefden in Italië en Ausburg. ‘Het waren dus tijdgenoten van elkaar en ze drukten ongeveer dezelfde teksten. Natuurlijk gingen ze steeds meer geïllustreerd drukken, maar de vraag is waar ze tegen aan liepen. Voor ons lijkt het heel logisch om gedrukte boeken te illustreren met gedrukte afbeeldingen, houtsneden bijvoorbeeld. Maar we zien juist in de eerste gedrukte boeken dat ze vaak met handgeschilderde miniaturen worden geïllustreerd, net als manuscripten.’

Wat brengt haar het conservatorschap bij het Genootschap? ‘Dat je zo dicht bij die prenten bent,’ zegt ze enthousiast, ‘het is eigenlijk een fysieke ervaring. Maar het gaat ook om de collectie als geheel, die is zelfs van internationaal belang.’ Wat de prentencollectie van het Genootschap betreft, houdt Anna zich op dit moment bezig met de nieuwe aanwinsten die binnen komen. Het is vooral uitzoeken en beschrijven: ‘je merkt dat door de coronatijd veel mensen weer de tijd hebben om door hun eigen verzameling heen te gaan.’

De Zelandia Illustrata is een rijke verzameling van tekeningen, foto’s, prenten, prentbriefkaarten en glasnegatieven van de 16de eeuw tot nu. De vele landkaarten zijn bijvoorbeeld een unieke bron om te ontdekken hoe de mens en natuur het Zeeuwse landschap door de eeuwen heen hebben veranderd. En de tekeningen en prenten van historische personen en gebeurtenissen zijn zoals een tijdmachine: ze geven een inkijkje in het leven van honderden jaren geleden.

Daarnaast is de Zelandia als collectie ongekend waardevol. Jacob Verheye van Citters begon in de 18de eeuw met verzamelen in zijn kasteel Popkensburg. Sindsdien is de collectie steeds beheerd, uitgebreid en toegankelijk gemaakt. De conservatoren staan in deze eeuwenoude traditie van bewaren en verzamelen en zetten die voort voor de toekomst.

Promoveren in Groningen, conservator zijn in Zeeland, hoe doet ze dat allemaal? ‘Ja en binnenkort staan en er ook weer reizen naar Rome en Dublin op het programma,’ meldt ze lachend. Ik geniet er van en de nieuwsgierigheid houdt mij gaande. Heerlijk dat graven in het verleden. Het is geen enkel probleem.’

Toekomstdromen? ‘Nu geniet ik van het onderzoeken, maar op den duur zou ik mijn steentje bij willen dragen om collecties breed toegankelijk te maken. Daarbij vind ik het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen ervan kunnen genieten en ze niet in de ivoren toren van het wetenschappelijk veld blijven.’

En tot slot nog even reflecterend op de Zelandia Illustrata: ‘Zeeuwen kunnen bescheiden zijn over hun eigen cultureel erfgoed, maar ze mogen best een beetje opscheppen.’

Afbeelding: Anna Paulowna Romanov, grootvorstin van Rusland,
kroonprinses van Nederland. Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata IV-137.
———————-
Zoeken in de Zelandia Illustrata? Dan kan in de Collectie Online en bij het Zeeuws Archief.