Collectie: Een Vlaamse ‘Graaf’ van Zeeland

20 maart 2023

In de collectie van het KZGW bevindt zich een afgietsel van een bijzondere munt, in 1303 geslagen in Middelburg, met als opschrift ‘co[m]it[is] Zelandie’ (graafschap Zeeland). Dat kan wijzen op de Vlaamse graaf Gwijde van Namen, die zich, tot zijn dood in 1311, ‘comte de Zélande’ noemde. Het afgietsel bevindt zich sinds 1909 in onze collectie.

De Zeeuwse eilanden zijn vóór het jaar 1323 afwisselend in handen geweest van de Hollandse en Vlaamse graven. Er zijn daarnaast aanwijzingen dat de Vlaamse graven ook de noordelijke eilanden – van wat later Zeeland zou worden – in handen hebben gehad. Zo stichtte de Vlaamse graaf Boudewijn V in de elfde eeuw een grafelijk kasteel in het latere Zierikzee. Bovendien bleven de Zeeuwse edelen (ook uit het noorden) om onduidelijke redenen traditiegetrouw loyaal aan de Vlaamse graven. Rond 1300 hernieuwde de Vlaamse gravenfamilie haar aanspraken op Schouwen, met de noordelijke veroveringstocht van 1303 als gevolg. Die poging om de controle over heel Zeeland te verwerven volgde op de beroemde Guldensporenslag van juli 1302. In die slag versloeg een Vlaams leger onder leiding van onder meer de Schouwse edelman Jan van Renesse een machtig Frans ridderleger. In die strijd sneuvelde de oudste zoon van de Henegouwse graaf Jan II van Avesnes aan Franse zijde. Kort erop begonnen de vijandelijkheden tussen de Vlamingen en Henegouwers. Begin 1303 rukten de Vlamingen op richting het noorden, waarbij ze met uitzondering van Zierikzee, heel Zeeland in hun greep kregen. Daarna veroverden ze met hulp van de Brabantse hertog ook de Hollandse steden (op Dordrecht na) en zelfs de bisschopsstad Utrecht. Nadat hij in mei 1303 Middelburg had veroverd noemde Gwijde van Namen, zoon van de Vlaamse graaf Gwijde van Dampierre, zich ‘seigneur de Zélande’. De munt uit 1303 wijst er echter op dat de Vlaamse graaf Gwijde van Namen zich, tot zijn dood in 1311, graaf van Zeeland noemde. Door zijn familie werd hij als zodanig erkend, en dat versterkt het vermoeden dat zij in 1303 controle over heel het gebied nastreefden. In 1304 evenwel werd de Vlaamse belegeringsmacht bij Zierikzee door een gecombineerde Hollands-Franse vloot onder leiding van de Genuees Rainer Grimaldi vernietigend verslagen.

Het feit dat een Vlaamse gravenzoon, die van zijn vader de rechten op de eilanden van Zeeland had ontvangen, zich graaf van Zeeland noemde, wil natuurlijk niet zeggen dat dit nu een gevestigde titel was. >> Lees het hele artikel hierover. Zie hierover ook: Archief 1910 en Revue Belge de Numismatique 1881.

Nagekomen bericht van onze conservator Munten en Penningen Rien Sanderse:
Ik heb de originele munt teruggevonden in de database van de Nationale Collectie: https://nnc.dnb.nl/dnb-nnc-ontsluiting-frontend/#/collectie/object/NM-04443. Die is aangekocht – volgens het Tijdschrift van het Genootschap voor M&P-kunde van 1900: https://jaarboekvoormuntenpenningkunde.nl/jaarboek/1900/1900r.pdf#page=20. In datzelfde nummer staat nog een artikel van Marie de Man over de muntslag door de Hollandse graven in Middelburg, waarbij op pag. 100 de munt uit 1303 nog voorbijkomt: https://jaarboekvoormuntenpenningkunde.nl/jaarboek/1900/1900i.pdf