Collectie Online: Een orka op het strand

20 augustus 2020

De zwangere orka die op 4 december 1783 bij Domburg strandde, trok veel belangstelling. Tegenwoordig zouden mensen geweldig hun best doen om het dier weer in zee te krijgen, maar in die tijd keek men daar anders tegenaan. Veel vlees en spek, een financiële meevaller. Het dier was 24 voet (7,2 meter) lang en volgens schatting 8.000 pond zwaar. Maar eerst moest het dier dood, natuurlijk. Dat was niet eenvoudig, want hoe doe je dat met zo’n kolossaal beest? Daar is tegenwoordig een vastgesteld protocol voor, met termen als palliatieve sedatie en euthanasie. Als een grote walvis niet meer te redden is, wordt deze volgens dit protocol gedood met explosieven door experts van defensie.

Hier ging het anders; het was een bloederige slachtpartij. Zoals een ooggetuige beschrijft: “Deeze visch, eer men hem den kop afhakte, maakte een zeer sterk geluid, en sloeg met zijn staart geweldig het zand weg, dat er in ’t begin niet was bij te komen”.  In het aanplakbiljet dat gemaakt werd voor de publieke bezichtiging van het ongeboren jong wordt ook nog vermeld: “…en wanneer men hem met groote moeite en gevaar (alsoo hij ontzagelijk Water en Bloed door zijn blaasgat omhoog spouwde) den buik had opengesneden, bevond men deze jonge visch in dezelve, welke nog aan de navelstreng vast was, en nog circa 2 uuren heeft geleefd, is bevonden ook een Wijfje te zijn, alzoo ook dezelve met een Baarmoeder is voorzien”.

De gedode vrouwtjesorka werd van vlees en spek ontdaan en het dode ongeboren jong werd ter bezichtiging naar Middelburg vervoerd. In de herberg Het Roseboompje aan de Markt kon je het dier, na betaling, bezichtigen. Het jong werd opgezet, dat wil zeggen gevild en de huid werd opgestopt en dichtgenaaid. Dat is niet echt goed gelukt, het dier lijkt nu meer op een haai dan op een orka, de bek is spits en het lichaam is te dun. In de Collectie Online (www.kzgwonline.nl) vindt u het beest onder inventarisnummer G19-004. Van het gestrande moederdier is een aquarel vervaardigd, ook met een uitgebreid onderschrift over de lengte, het gewicht, het aantal tanden en hoe dik het spek wel niet was (inventarisnummer ZI-III-0244).

Gerard Heerebout, conservator naturalia