‘Een fiets’ een klucht uit het interbellum

13 november 2023

Aan het eind van de negentiende eeuw verving de zogenaamde ‘veiligheidsfiets’ steeds vaker de vélocipède met zijn grote hoge voorwiel en kleine achterwieltje. De nieuwe fiets met wielen van ongeveer gelijke grootte had nog trappers aan het voorwiel. Rond 1910 heeft de Nederlandse fiets zijn huidige vorm waarbij de fietser rechtop zit. Er is dan inmiddels een markt voor tweedehandsfietsen. Van statussymbool voor de welgestelden is de fiets een nuttig gebruiksvoorwerp geworden, bereikbaar voor velen.

Dat de fiets ook onderwerp van vermaak was, blijkt wel uit de door Janneke Rookus overgeleverde tekst. Janneke Rookus (Oostburg 1899-1985) maakte in haar jonge jaren deel uit van het toneelgezelschap van Cor Schijve in Oostburg, een gezelschap dat ook fervent deed aan voordrachten, van verheven tot boertig. Halverwege de jaren zeventig droeg zij het verhaal over aan haar achternicht Marianne Gossije -conservator bij het KZGW. Waarschijnlijk is het geschreven in het interbellum (1919-1939). De inhoud is een voorbeeld van het aloude succesnummer van het schriele mannetje met een dikke vrouw. Een klucht met handelingen en dialogen bedoeld om de toehoorders te laten lachen.

Fragmenten uit ‘De Fiets’:

‘Een fiets’, schrêêwd’nde Pietje zôô ard da ze d’r de snik van kreeg. ‘Wil je me de nekke nog laot’n breek’n, ’t is wa môôis.’ Arjaon keek van z’n krante op in ie schoot in de lach. ‘M’n vrouwe op de fiets, ‘k zien t’a gebeur’n. Dan lôôp ’t êêle durp wel uut, in dan kunn’n me wè een fiets neem’n van gewaopend beton in mee spêêk’n as van een mallejan!’

[…]

De fiets maok’nde een raor’n draoi in mie een schok vloog Pietje in de doornaoge in ze bleef ’t er as een stik wasgoed opang’n.
‘Elpe’, riep ze’, ‘aie aie èlp èlp.’
Arjaon was t’r gauwe bie in ie trok z’n vrouwe an eur bêên’n uut de doorns, mao ze zat an eur gezicht in eur èrms vul krauw’n.

[…]

‘Opzieje, opzieje’, riep Pietje nog es, in ’t was of die beroerde fiets behekst was, die wou nie lienks of nie rechts, nêê da smerige dienk wou mao nao êên kant, ’twel recht op Frans an. Pietje raok’nde de kluts kwiet. Ze liet ‘r stuur los, stak ‘r èrms in d’ ôôgte in gild’n as een gek in mêê ôôg’n as ’n dulle koe. Toen keek Frans eindlik op, mao … ’t was te laote.

Lees hier het gehele dossierartikel van Marianne Gossije

Beeld: reclamekaart Grootste Rijwielschool in Nederland  ZI-III-1458