Collectie Online: Stenen werpsteen van het beleg van Zierikzee in 1304

15 september 2022

Verhaal van Luitzen Bijlsma,
auteur van Gouwe Leeuwen

Onderdeel van de collectie van het KZGW is een simpele kei. De doorsnede is ongeveer 30 centimeter. De steen is van Belgisch Arduin en zal zo’n kleine veertig kilo wegen. De steen zou met behulp van een zogenaamde ‘blijde’ in de stad Zierikzee zijn geslingerd tijdens het beleg van de stad door de Vlamingen in 1304. Wat is het verhaal achter de kei van Zierikzee?

Rijksarchivaris
De kei van Zierikzee is op de een of andere manier in het bezit gekomen van Rijksarchivaris Johan Cornelis de Jonge. Dat hij daarin geïnteresseerd was ligt voor hand. Hij werd op 9 mei 1793 geboren in Zierikzee. Hij studeerde in Leiden en maakte carrière als Rijksarchivaris. Hij schonk het gevaarte in 1815 aan het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen waarvan hij in 1814 lid was geworden.

Griffier van Zierikzee
Johan Cornelis zal zeker zijn geïnspireerd door een voorganger Nicolaas van der Schatte pensionaris honorair en Griffier van de Stad Zierikzee. Nicolaas was in 1705 in Zierikzee geboren en had in Leiden gestudeerd. Op verzoek van Isaak Tirion, een bekende uitgever in Amsterdam, schreef Nicolaas een hoofdstuk over Zierikzee in de Hedendaagse Historie of Tegenwoordige Staat van alle Volkeren. Vlak na zijn overlijden werd dit boek gepubliceerd in 1751. Tirion is lovend over Nicolaas: “Een heer, wiens uitmuntende verdiensten en voortreffelijke hoedanigheden, wiens weergaloze kundigheid in stads en ’s lands zaken, gepaard gaat met een doorkneed oordeel, en kragt van woorden …”. Niet de eerste de beste zou je kunnen zeggen.

De keien van Zierikzee
Nicolaas beschrijft uitgebreid de geschiedenis van Zierikzee. Ten aanzien van de keien geeft hij aan: “Bij het uitbaggeren van de gracht aan de noordzijde van de stad in het jaar 1621 werden verscheidene grote ronde stenen bollen gevonden, meest gehouwen van blauw arduin en enige weinige van wit arduin. Of de Vlamingen hadden niet ver genoeg geschoten of de stenen waren van de stadswallen afgerold. Ook zijn enige bollen al van onheuglijken tijd ter zijde van de Noordhavenpoort van buiten in de stadsmuur gemetseld …”. Eén van deze keien kwam in het bezit van de rijksarchivaris Johan Cornelis de Jonge die de steen vervolgens schonk aan het Genootschap.

Afbeeldingen
– De kei van Zierikzee (KZGW, Collecte Online G2794). https://kzgwonline.nl/records/kogel-beleg-zierikzee
– Kaart van Zeeland rond 1300, AA Beekman, Geschiedkundige Atlas van Nederland (SVEZ 1304).
– Tekening van een Blijde of Trebuchet, Norman Miller militair historicus (SVEZ blijde model).

Literatuur
– Bazen, J. A. P., Peace and Diplomacy on the Scheldt: The Treaty of Paris 1323. Edinburgh 2020.
– Bijlsma, L. Gouwe Leeuwen, het Beleg van Zierikzee en de Zeeslag op de Gouwe. Zierikzee, 2022.
– Burgers, J. W. J. Rijmkroniek van Holland (366-1305). Den Haag 2004.
– Graaf de, R. Oorlog om Holland 1000-1375. Hilversum 2004.
– Sabbe, J. De vijandigheden tussen de Avesnes en de Dampierres in Zeeland, Holland en Utrecht van 1303 tot 1305, Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde. Gent 1951.
– Schatte van der, N. Hedendaagsche Historie, of Tegenwoordige Staat van alle Volkeren, Vervolgende de Beschryving der vereenigde Nederlanden, En wel in ’t byzonder van Zeeland, Beschrijving der stad Zierikzee. Amsterdam 1753

Website
– Stichting Vrienden Erfgoed Zierikzee: https://www.vriendenerfgoedzierikzee.nl/zeeland-700/