Collectie Online: Allegorie op de tirannie van Alva

21 mei 2022

In april en mei 1572 kwamen Vlissingen en Veere als eerste steden in Nederland in opstand tegen de onderdrukking van de troepen van Alva. In Vlissingen is deze gebeurtenis op 6 en 16 april 2022 uitbundig gevierd. In onze collectie bevindt zich een prachtig schilderij uit het eerste kwart van de 17e eeuw waarop het schrikbewind van de landvoogd op de hak wordt genomen. Het doek van 165 bij 193 centimeter  is gebaseerd op een gravure van Jan Pieter van de Venne uit 1622, getiteld ‘Afbeeldinghe van den ellendighen staet der Nederlanden, onder de wreede tijrannije van den Hertoghe van Alba’. Het schilderij bevindt zich in het Zeeuws Museum. De tekst bij het schilderij zoals opgenomen in onze Collectie Online luidt:

“Allegorische voorstelling op het bewind van de hertog van Alva in de Nederlanden aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Links onder een baldakijn zit Alva met naast hem kardinaal Granvelle, die hem met een blaasbalg in het oor blaast. Rechts de leden van Alva’s Bloedraad, links de adel der Nederlanden. Helemaal rechts op het paneel de met stomheid geslagen leden van de Staten-Generaal. In het midden zeventien knielende vrouwen die de zeventien Nederlandse provincies voorstellen, geboeid als gevangenen aan een ijzeren keten die Alva vasthoudt. De derde van links draagt het wapen van Zeeland. Op de grond een neergesmeten bijbel en verscheurde privileges. Op de achtergrond is aan de linkerkant de onthoofding van Gijsbert en Diederik Batenburg en aan de rechterkant de onthoofding van de graven van Egmont en Hoorne te Brussel in mei 1568 te zien. Daarvoor vist landvoogdes Margaretha van Parma met een net in een vijver vol bloed op zoek naar geconfisqueerd bezit. Links en rechts op de achtergrond wandtapijten waarop martelingen, brandstapels en lijken aan galgen zijn afgebeeld.

Van deze allegorie bestaan diverse varianten, die bijna allemaal gebaseerd zijn op een gravure uitgegeven door Jan Pieter van de Venne uit 1622 getiteld Afbeeldinghe van den ellendighen staet der Nederlanden, onder de wreede tijrannije van den Hertoghe van Alba. Bij de aanbieding in de vergadering van 9 april 1823 wijdde president Nicolaas Lambrechtsen een uitvoerige beschouwing aan dit schilderij.”  vindplaats: Collectie Online,  G1688.