Onlangs stond ik in de Zeeuwse bibliotheek met het hier afgebeelde blaadje¹ in mijn handen. Op het eerste gezicht een onooglijk blaadje met een gedichtje van Guépin in het Frans. De tekst luidt als volgt:

Waarover gaat het in dit gedichtje? De titel maakt duidelijk dat het gericht is aan de schrijver van een boek over de kunst van het zwemmen. Gezien de datum bij het gedicht zal het gaan over het boek L’art de nager ou Invention à l’aide de laquelle on peut toujours se sauver du naufrage; &, en cas de besoin, faire passer les plus large rivières à des armées entières van Johann Friedrich Bachstrom (1688-1742), Amsterdam 1741. Hij was afkomstig uit Polen en schrijver, wetenschapper en Luthers theoloog en zeer modern voor zijn tijd. Zo was hij van mening dat vrouwen ook arts konden worden, dat om scheurbuik te voorkomen er verse groenten gegeten moesten worden en dat matrozen behoorden te leren zwemmen voordat ze gingen varen. In het boek gaat het vooral om het redden van levens (van schipbreukelingen) en de uitvinding van een reddingsvest van kurk. Overigens was Bachstrom niet de eerste die een boek over zwemmen schreef. In 1696 schreef Mechisedec Thevenot L’art de Nager, een boekwerk dat in de achttiende eeuw het standaardwerk werd om te leren zwemmen.² Omdat het om droogzwemmen gaat, worden er ter ondersteuning afbeeldingen getoond, waaronder merkwaardige figuren, zoals bijv. nager la jambe élevée (zwemmen met opgeheven been, p. 36).

Maar, zoals gezegd, zal Guépin gedicht hebben over het zeventig bladzijden tellende boekje van Bachstrom uit 1741 en dat heeft alleen een titelplaat van een schipbreuk en de lezer moet zich redden zonder zwemvoorbeelden. En het lijkt erop dat Guépin dat een vreemde zaak vond, want hij richt zich op spottende toon tot de auteur. Volgens Guépin beweert de schrijver dat hij uit medelijden schipbreukelingen wil redden en dat vestingen en bolwerken zwemmend via de oceaan aangevallen kunnen worden, en, gaat hij verder op amicale toon Mais ami (dis moi) croira t’on De ton Art la perfection? Zal men geloven in jouw kunst van de perfectie? Kijk naar je ongemanierdheid en onverschilligheid en jij zou ons goed moeten leren zwemmen? Jij, men ziet jou door deze handleiding op een treurige manier verdrinken in je eigen stommiteiten. Niets wijst erop dat er wrijving bestond tussen Bachstrom en Guépin, andere redenen zijn niet aangetroffen. Misschien had Guépin simpelweg een hekel aan zwemmen en wijdde er daarom dit satirische gelegenheidsgedichtje aan.

1. Middelburg, Zeeuwse Bibliotheek, kluis, handschrift 2738, Collectie Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.
2. M. Thevenot, L’art de Nager, demontre par figures, Avec des avis pour se baigner utilement, Paris 1696.

Geplaatst door Jan van Loo op 16 mei 2022.