Aanwinst: drie gildepenningen en een bedelaarspenning

18 mei 2025

Met steun van Aannemersbedrijf Mesu B.V. te Middelburg, het Cultuurfonds Zeeland en de schenking van de overgebleven gelden na de opheffing van de Numismatische Kring Zeeland heeft het Zeeuws Genootschap vier gildepenningen aangekocht die een zeer belangrijke aanvulling op de collectie vormen.

1) Van het Middelburgse Peperkoekbakkersgilde zijn drie overgebleven penningen bekend. Een exemplaar bevindt zich in het Fries Museum, als erfenis van de numismaat J. Dirks die in 1878 voor de eerste keer de Noord-Nederlandse gildepenningen in kaart heeft gebracht. Een tweede exemplaar zit in de collectie van het Rijksmuseum (NG-VG-7-495). Het derde exemplaar bevond zich tot voor kort in particulier bezit en is nu verworven als aanvulling op de collectie van het KZGW.

Penning Koekenbakkersgilde van Middelburg Voorzijde: een peperkoekbakker in zijn bakkerij binnen het omschrift: D.Hᴿ•Mᴿ • ADRIAEN GRAEN D Hᴿ Mᴿ GILLIS MUENIX OVERDEKS. Keerzijde: vier soorten peperkoek om een gebogen schild waarop een ruitertje en het jaartal 1669. Daaromheen IORIS OOSDYCK DEKEN ANTONI VAN DYCK BELEEDER. Vervaardiger: anoniem Vervaardigingsjaar: 1669 Diameter: 52 mm Gewicht: 59,3  g Materiaal: messing Verwervingswijze: aankoop KZGW D.A. Wittop Koning, De penningen der Noord-Nederlandse ambachtsgilden, Amsterdam 1978, 33 nr. 30.1

2) De tweede penning is in gebruik geweest bij het Middelburgse Timmerliedengilde. Het is een (zeldzame) penning uit de periode dat dit soort penningen voor het eerst in gebruik kwamen in Middelburg, de eerste stad in de Noordelijke Nederlanden waar deze penningen werden uitgegeven. 1594 is het jaar dat op de penning staat vermeld.

Penning Timmerliedengilde van Middelburg Voorzijde: timmermansgereedschap binnen omschrift ♜ • PIETER • IOOSEN • DEKEN • AO • 1594 •. Keerzijde: binnen een compartiment H • TIMM / MERMANS / AMB◊. Daaromheen ◊ IAN ◊ PIETERS ◊ AMB ◊ V ◊ PLANCKEN ◊ BEL ◊ ZEL ◊   Vervaardiger: anoniem Vervaardigingsjaar: 1594 Diameter: 31mm Gewicht: 6  g Materiaal: koper Verwervingswijze: aankoop KZGW D.A. Wittop Koning, De penningen der Noord-Nederlandse ambachtsgilden, Amsterdam 1978, 22 nr. 6.1

3) De derde penning is afkomstig uit een gebied waarvan het KZGW nog niet zoveel gildepenningen bezit: Zeeuws-Vlaanderen. In de periode waarin de penning werd uitgegeven behoorde dat gebied nog niet bij Zeeland, maar stond onder direct bestuur van de Staten-Generaal onder de naam Staats-Vlaanderen. In Aardenburg waren bij het Weversgilde penningen in gebruik die waren uitgegeven in 1661. Een ervan behoort bij deze aanwinsten.

Penning Weversgilde van Aardenburg Voorzijde: twee gekroonde en gekruiste weversspoelen tussen de datering 16 61 daarboven een kroon daaronder het gildenummer 41 Keerzijde: gelijk aan voorzijde, maar zonder gildenummer Vervaardiger: anoniem Vervaardigingsjaar: 1661 Diameter: 37,5mm Gewicht: 28,2  g Materiaal: messing Verwervingswijze: aankoop KZGW D.A. Wittop Koning, De penningen der Noord-Nederlandse ambachtsgilden, Amsterdam 1978, 144 nr. 1.1

4)De vierde penning is een buitenbeentje. Het gaat hier om een bedelaarspenning/armenpenning die wel wordt toegewezen aan de stad Middelburg. De penning diende als teken dat een bedelaar het recht had te mogen bedelen.

Bedelaarspenning Voorzijde: een gevulde beurs met linten tussen de letters O en B* Keerzijde: opschrift AH1670 daaronder een wapenschild met omgekeerd anker Vervaardiger: anoniem Vervaardigingsjaar: 1670 Diameter: 32,5mm Gewicht: 13,5  g Materiaal: messing Verwervingswijze: aankoop KZGW J. Dirks, De Noord-Nederlandsche gildepenningen dl.II, Haarlem 1878, 363.1Waar de letters ‘O’ en ‘B’ voor staan is niet bekend( Dirks suggereert ‘Oude Beurs’ of ‘Overlieden Beurs’)

Met dank aan: