Collectie Online – Een verbrand winterlandschap en een ansichtkaart

17 december 2022

In de Collectie Online bevindt zich een schilderij dat is toegeschreven aan de 17e-eeuwse schilder Adriaen Pietersz. van de Venne. Het laat een wintergezicht zien met ijsvermaak op de Middelburgse stadsvest, gezien vanuit het noordwesten. Op de achtergrond is de stad afgebeeld met het armweeshuis, de St. Pieterskerk en de Lange Jan. Op de voorgrond: ijsvermaak op de strandvest bij de Noordpoort met toeschouwers langs de singel.

Het doek was in 1939, samen met een aantal andere belangrijke stukken overgebracht van het museum in de Wagenaarstraat naar de Provinciale Bibliotheek in de Langedelft. Ironisch genoeg stond het pand aan de Wagenaarstraat na de brand van Middelburg in mei 1940 nog fier overeind, maar was er van de ‘veilige’ bibliotheek weinig over. Veel van de mooiste schilderijen zijn door deze ‘verhuizing uit veiligheidswege’, in de Langedelft alsnog in vlammen opgegaan. Een klein deel van de overgebrachte schilderijen kon worden gerestaureerd, waaronder het Wintergezicht van Van de Venne, dat door de hitte zwaar was beschadigd.

Van de Venne woonde en werkte tot 1625 in Middelburg en verhuisde daarna naar Den Haag. Ook dit stuk moet – als het van hem of uit zijn atelier afkomstig is – uit die periode dateren. Door de beschadigingen en daaropvolgende sterke restauratie is dat helaas moeilijk te beoordelen. In september 2023 zal het Zeeuws Museum een tentoonstelling wijden aan Van de Venne.

Bijzonder is dat het KZGW een onbeschadigde kopie bezit, die is opgenomen in de Zelandia Illustrata (ZI-II-0220, >>hier te zien). De kopie is geen schilderij maar een kleurentekening, waarschijnlijk gemaakt door een leerling van de Middelburgse Teeken Akademie. Die huisde in de eerste helft van de 19e eeuw samen met het Zeeuwsch Genootschap in het Museum Medioburgense aan de Latijnse Schoolstraat. De leerlingen mochten de collectie als studiemateriaal gebruiken en maakten vele kopieën die voor een deel in de Zelandia Illustrata terecht zijn gekomen. In 1992 gebruikte het KZGW de tekening voor een kerst- en nieuwjaarskaart die de leden konden aanschaffen voor één gulden.

Afbeelding: Middelburg, Wintergezicht,
toegeschreven aan Adriaen van de Venne, omstreeks 1620
(>>hier  te zien in de Collectie Online G1686 )

Afbeelding:
IJsvermaak op de stadsvest met gezicht
op de stad Middelburg, 1600 – 1625
(Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata,
ZI-II-0220, hier te zien)